Arheologlar Goňurdepäniň Oks siwilizasiýasyndaky möhüm ornuny açyp görkezdi
7.3k+

Arheologlar Goňurdepäniň Oks siwilizasiýasyndaky möhüm ornuny açyp görkezdi

Russiýanyň Ylymlar akademiýasynyň alymlary Goňurdepedäki guburlaryň jaýlanyş dessurlary, planigrafiýasy we hronologiýasy boýunça giňişleýin barlag geçirdiler. Alnan netijeler Goňurdepäniň bürünç eýýamynda Merkezi Aziýada gülläp ösen we soňra ýitip giden Oks siwilizasiýasynyň (Baktriýa-Margian arheologik toplumynyň) administratiw hem-de dini merkezi bolandygyny subut etdi...

Awstraliýaly alymlar adamyň gözüne meňzeş kompýuter gözüni döretdi
4.7k+

Awstraliýaly alymlar adamyň gözüne meňzeş kompýuter gözüni döretdi

Awstraliýadaky RMIT (Royal Melbourne Institute of Technology) uniwersitetiniň alymlary adamyň gözi ýaly işleýän elektron gözüň prototipini döretdi. Adamyň gözi we beýnisi her bir kadry dolulygyna işlemeýär: olar herekete tiz reaksiýa bildirip, ilkinji nobatda, obýektleriň konturlaryny görýär we beýnä derrew signal iberýär...

Alymlar düwünçejikde ýüregiň emele gelşini ilkinji gezek wideo ýazga geçirdiler
4.9k+

Alymlar düwünçejikde ýüregiň emele gelşini ilkinji gezek wideo ýazga geçirdiler

London uniwersitet kollejiniň we Frensis Krik institutynyň barlagçylary janly syçan düwünçeginde ýüregiň emele gelşiniň ilkinji 3D wideosyny aldylar. Bu barada MedicalXpress neşiri habar berdi. Ýüregiň öýjükleri bolan kardiomiositler fluoresent markerleri bilen bellik edildi we dürli reňklerde yşyklandyryldy...

Fizik Braýan Koks ylmy leksiýasynyň tomaşaçylarynyň sany boýunça rekord goýdy
3.9k+

Fizik Braýan Koks ylmy leksiýasynyň tomaşaçylarynyň sany boýunça rekord goýdy

Britaniýanyň ýadro fizigi, teleýaýlymyň alypbaryjysy, ylmy ýaýradyjy we professor Braýan Koks özüniň ylmy leksiýalaryna satylan petekleriň sany boýunça rekord goýdy. Onuň “Gözýetimler: XXI asyryň kosmos odisseýasy” (“Horizons: A 21st Century Space Odyssey”) atly dünýä aýlanan leksiýalaryna 2022-nji ýylyň awgustyndan 2025-nji ýylyň maý aýyna çenli 369 297 adam gatnaşdy...

Hytaýly alymlar DNK esasynda adamyň ýüz keşbini dikeltdiler
5.6k+

Hytaýly alymlar DNK esasynda adamyň ýüz keşbini dikeltdiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň alymlary diňe genetiki maglumatlara esaslanyp adamyň ýüz keşbiniň hakykata ýakyn 3D şekilini döredip bilýän Difface atly täze emeli aň modelini hödürlediler. Bu barada geçirilen barlagyň netijeleri «Advanced Science» žurnalynda çap edildi...

Iň gadymy naýzalary Germaniýanyň çäginde ýaşap geçen neandertallar ýasapdyr
5.3k+

Iň gadymy naýzalary Germaniýanyň çäginde ýaşap geçen neandertallar ýasapdyr

Ýewropaly antropologlar Saksoniýadan (Germaniýa) tapylan Şöningen naýzalarynyň, takmynan, 200 müň ýyl ozal döredilendigini kesgitlediler. Bu öň pikir edişimizden 100–200 müň ýyl soňdur. Science Advances žurnalynda çap edilen barlag naýzalaryň geýdelberg adamlaryna däl-de, neandertallara degişlidigini görkezýär...

Guş dümewine garşy täze işjeň birleşmeler tapyldy
1.9k+

Guş dümewine garşy täze işjeň birleşmeler tapyldy

Russiýaly alymlar Morrisonyň goriçnigi (Peucedanum morisonii) atly dermanlyk ösümlikden alnan kumarin esasynda guş dümewine garşy täze birleşmeleri işläp taýýarladylar. Bu birleşmeler lukmançylykda wirusly ýokanç keselleri bejermek üçin ulanylyp bilner diýip, patente salgylanyp, «TASS» agentligi habar berýär...

Marsyň jümmüşinde uly kölüň gizlenip ýatandygy anyklandy
9.2k+

Marsyň jümmüşinde uly kölüň gizlenip ýatandygy anyklandy

Halkara alymlar topary Marsyň jümmüşinde suwuk suwly kölüň bardygynyň subutnamalaryny tapdy. Bu barlagy Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Geologiýa we geofizika institutynyň, Awstraliýanyň milli uniwersitetiniň we Milanyň Bikokka  uniwersitetiniň hünärmenleri geçirdi...

Italiýaly alymlar näsagyň demi boýunça böwrek keselini anyklamak üçin datçik döretdiler
2.3k+

Italiýaly alymlar näsagyň demi boýunça böwrek keselini anyklamak üçin datçik döretdiler

Italiýaly fizikler we lukmanlar hassanyň goýberýän deminiň düzümi boýunça ötüşen böwrek keselini anyklap biljek arzan datçigi işläp düzdüler. Bu barada ACS Sensors žurnalynda çap edilen makalada aýdylýar. Sensor çeýe elektronika we porfirinler toparyna degişli dört organiki maddanyň molekulalary goşulan PEDOT/PSS polimerine esaslanýar...

Alymlar 3D çap usulynda aortanyň ornuny tutýan bio dokumany çap etdiler
3k+

Alymlar 3D çap usulynda aortanyň ornuny tutýan bio dokumany çap etdiler

Ýel uniwersitetiniň (ABŞ) alymlary zeper ýeten bio dokumalary 3D çap usulynda döredilen bio dokuma bilen çalyşmagyň tehnologiýasyny işläp düzdüler. Synagda çap edilen aorta syçanlara üstünlikli imlpantasiýa edildi, bu bolsa adamlarda ýürek-damar kesellerini bejermekde täze mümkinçilikleri açýar...

Uly adron kollaýderi ilkinji gezek gurşuny altyna öwürdi
6.2k+

Uly adron kollaýderi ilkinji gezek gurşuny altyna öwürdi

Fizikler dünýäniň iň güýçli elementar bölejik tizlendirijisi bolan Uly adron kollaýderinde ilkinji gezek gurşuny altyna öwürmegi başardylar. Bu barada «Newsweek» habar berýär. Asyrlarboýy «hrizopeýa», ýagny gurşuny altyna öwürmek mümkin däl diýip hasap edildi...

Alymlar adamlaryň ýaralarynyň haýal bitmeginiň sebäbini düşündirdiler
7.6k+

Alymlar adamlaryň ýaralarynyň haýal bitmeginiň sebäbini düşündirdiler

Ýaponiýanyň Rýukýu uniwersitetiniň alymlary tarapyndan geçirilen barlagyň netijesine görä, adamyň derisiniň gaýtadan dikeliş tizligi beýleki süýdemdirijilere we gemrijilere garanyňda has haýal bolýar. Munuň sebäbi, adamlarda tüý follikulalarynyň ýitmegi we der mäzleriniň ösmegi bilen baglanyşyklydyr...

Alymlar adamyň görüş ukybynyň biologik çägini anykladylar
6.2k+

Alymlar adamyň görüş ukybynyň biologik çägini anykladylar

Ýewropaly we awstraliýaly alymlar adamyň hereket edýän zatlara berýän görüş reaksiýasynyň tizliginiň gözleriň işleýiş aýratynlyklary bilen çäklenýändgini anykladylar. Bu barada Berliniň tehniki uniwersitetiniň (TU Berlin) metbugat gullugyna salgylanyp, «TASS» agentligi habar berýär...

Wýetnamda janly relikt ösümligiň äpet wekili tapyldy
4k+

Wýetnamda janly relikt ösümligiň äpet wekili tapyldy

Alymlar Wýetnamyň demirgazygyndaky Hoanglýenşon daglarynda ösümlikleriň Marchantiophyta bölümine degişli Blepharostoma vietnamicum atly täze görnüşini açdylar. Açyş wýetnamly, günorta koreýaly we russiýaly alymlaryň bilelikdäki ekspedisiýasynyň netijesinde boldy...

"Intuitive Machines" Moon RACER Aý roweri üçin özbaşdak ulgam döretdi
1.8k+

"Intuitive Machines" Moon RACER Aý roweri üçin özbaşdak ulgam döretdi

Intuitive Machines kompaniýasy Moon RACER Aý ulagy üçin awtonom hereketlendiriji ulgamyny işläp taýýarlamagy üstünlikli tamamlady. 2024-nji ýylyň aprelinde NASA Lunar Terrain Vehicle Services (LTVS) taslamasy üçin şertnama alandan soň enjamyň üstünde işlenip başlandy...

Ýerdäki tokaýlaryň iň takyk we jikme-jik kartasy hödürlendi
5.5k+

Ýerdäki tokaýlaryň iň takyk we jikme-jik kartasy hödürlendi

Tokaýlarda saklanýan biomassany takyk ölçemek klimatyň üýtgemegine we uglerod aýlawyna dogry düşünmek üçin örän möhümdir. Şonuň üçin hem Ýewropa kosmos agentligi (ESA) «Biomass» atly täze hemrany uçurdy. ESA bar bolan maglumatlary täze alnan maglumatlar bilen birleşdirip, tokaýlaryň häzirki güne çenli taýýarlanan iň jikme-jik kartasyny hödürledi...

Ylmy barlag okan wagtyň beýniniň teksti nähili işleýändigini görkezdi
2.4k+

Ylmy barlag okan wagtyň beýniniň teksti nähili işleýändigini görkezdi

Okamak adama dünýägaraýşyny giňeltmäge, täze zatlary öwrenmäge we durmuşy meseleleri çözmäge kömek edýär. Ol bilim, iş we hatda ruhy sagdynlyk üçin hem möhümdir. Maks Plank adyndaky Kognitiw we beýni ylymlary institutynyň hünärmenleri okan wagtyň beýniniň nähili işleýändigini, onuň haýsy bölekleriniň has işjeň bolýandygyny öwrenmek kararyna geldi diýip, Medical Xpress habar berýär...

Kawkazdaky tapyndy neandertallaryň oýlap tapyjylygy barada täze maglumatlary berdi
4.2k+

Kawkazdaky tapyndy neandertallaryň oýlap tapyjylygy barada täze maglumatlary berdi

Alymlar Demirgazyk-Günbatar Kawkazdaky gowakda ýaşy 80-70 müň ýyl bolan süňkden ýasalan peýkamy tapdy. Bu tapyndy süňkden enjam ýasamaga ukypsyz hasaplanan neandertallar baradaky garaýyşlary üýtgedýär. Görnüşi ýaly, neandertallar, takmynan, 40 müň ýyl mundan ozal Ýewraziýada häzirkizaman adamlary peýda bolmazdan has öň çylşyrymly tehnologiýalary ulanan eken...

Alymlar antibiotikleriň ornuny tutup biljek molekulany döretdiler
1.6k+

Alymlar antibiotikleriň ornuny tutup biljek molekulany döretdiler

Halkara alymlar konsorsiumy antibiotikleriň ornuny tutup biljek, ýöne başgaça işleýän täze molekulany döretdi. Ol bakteriýalary öldürmegiň ýerine, olary adam immunitetiniň öňünde has ejiz edýär, ýagny bedeniň özüne ýokançlyga garşy göreşmäge kömek edýär...

Täze barlaglar pişigiň eldekileşdirilmeginiň ýakymsyz syrlaryny açdy
9.5k+

Täze barlaglar pişigiň eldekileşdirilmeginiň ýakymsyz syrlaryny açdy

Gadymy Müsürde gurbanlyk bermek üçin haýwanlara bolan isleg sebäpli pişikler eldekileşdirilipdir. Munuň şeýledigini halkara alymlar toparlary tarapyndan alnan genetiki maglumatlar tassyklaýar. Barlaglar entek gözden geçirilmedi we bioRxiv platformasynda ýerleşdirilmedi...

Alymlar geljekki kosmos bazalary üçin balyk fermalaryny işläp taýýarlaýar
2.5k+

Alymlar geljekki kosmos bazalary üçin balyk fermalaryny işläp taýýarlaýar

Fransiýada alymlar sibas balygyny adatdan daşary wezipe üçin taýýarlaýarlar – ol Aýda ösdürilip ýetişdiriljek ilkinji görnüş bolar. «Lunar Hatch» taslamasy geljekki astronawtlary balyk bilen üpjün eder we Aýdaky ýaşaýyş nokatlary üçin ýapyk iýmit zynjyry döretmäge mümkinçilik berer diýip, «The Guardian» ýazýar...

 Alymlar Ýeri Boeing 777 uçarynyň kömegi bilen sowatmagy teklip edýär
11k+

 Alymlar Ýeri Boeing 777 uçarynyň kömegi bilen sowatmagy teklip edýär

Londonyň Uniwersitet kollejiniň alymlary Boeing 777F uçarlaryny global ýylama bilen göreşmek üçin ulanmagy teklip etdi. Bu uçaryň kömegi bilen aerozollary polýuslarda, mysal üçin, Norwegiýa ýa-da Alýaska sebitinde 13 km belentlikde sepmek bolýar diýip, hünärmenler aýdýar...

Alymlar doňzuň agzynda adam dişlerini ösdürdiler
6.2k+

Alymlar doňzuň agzynda adam dişlerini ösdürdiler

ABŞ-da Tafts uniwersitetiniň alymlary doňzuň äňinde adam dişlerine meňzeş dişleri ösdürdi. Stem Cells Translational Medicine žurnalynda beýan edilen tejribe biologiki diş implantlaryny döretmäge tarap ýol açýar...