Barlag: Aý tozanyndan dem almak ozal pikir edilişi ýaly howply däl

  • 22.06.2025 18:13
  • 3.7k+

Kosmiki lukmançylyk merkezi bilen beýleki institutlaryň alymlary regolitiň, ýagny Aý tozanynyň potensial zäherliligini barlamak üçin laboratoriýa barlaglaryny geçirdiler. Ýerdäki tozandan tapawutlylykda, Aýdaky tozan bölejikleri has ýiti we eroziýa sezewar bolmansoň, olardan dem almak ozal has howply hasap edilýärdi.

Barlag üçin hünärmenler ozalky Aý missiýalarynda getirilen regolitleri ulandylar. Geçirilen barlagyň netijeleri «Life Sciences in Space Research» ylmy žurnalynda çap edildi.
Alymlar bölejikleriň şlemiň ýa-da ýaşaýyş modulynyň içine girip biläýjek dürli ýagdaýlaryny modelirlediler. Haýwanlara astronawtlaryň kabinanyň daşyndaky işjeňligi (EVA) wagty başdan geçirip biljek gysga wagtlaýyn täsirine deň dozalar berildi.
Barlagyň netijesinde, dem alyş ulgamynda orta derejeli täsirler ýüze çykdy: gyjynma, çişme we nemiň artmagy. Emma öýken dokumasynda ömürlik yz galdyryp biljek fibrozyň alamatlary ýüze çykmady. Täsirden birnäçe hepde soň, dem alyş doly dikeldi. Bu ýagdaý tozan bilen gysga möhletli täsirleşmäniň netijesinde ýüze çykýan üýtgeşmeleri doly dikeldip bolýandygyny görkezdi.
Şeýle-de alymlar skafandrlarda we ýaşaýyş modullarynda ulanylýan süzgüçleriň netijeliligini barladylar. Olar bölejikleriň köpüsini saklamaga ukyply bolup, ýokary ygtybarlylyk görkezdi.
Ylmy işiň awtorlary bu barlagyň diňe gysga wagtlaýyn täsirlere degişlidigini belläp geçýärler. Eger-de adamlar Aýdaky hemişelik bazalarda uzak wagtlap ýaşamaly bolsalar, onda Aý tozanynyň täsiri has giňişleýin öwrenilmeli bolar. Geljekki missiýalar üçin astronawtlaryň saglygynyň yzygiderli gözegçiligi we howa süzgüç ulgamlary möhüm ätiýaçlyk çäreleri bolup galýar.


düýn 14:28
1.5k+

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

16.07.2025 18:19
4.7k+

Mask Starship-iň onunjy uçuşynyň senesini aýtdy. Soňky gezek tizleşdiriji ýarylyp, gämi ýanypdy

SpaceX kompaniýasynyň esaslandyryjysy we baş direktory Ilon Mask Starship kosmos gämisiniň täze synag uçuşyny yglan etdi. Milliarder X sosial ulgamyndaky sahypasynda Starship-iň prototipiniň onunjy uçuşynyň, takmynan, ýene üç hepdeden, ýagny awgust aýynyň başynda boljakdygyny ýazdy...

16.07.2025 06:27
4.6k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

16.07.2025 06:16
2.5k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...