Barlag: Aý tozanyndan dem almak ozal pikir edilişi ýaly howply däl

  • 22.06.2025 18:13
  • 3.8k+

Kosmiki lukmançylyk merkezi bilen beýleki institutlaryň alymlary regolitiň, ýagny Aý tozanynyň potensial zäherliligini barlamak üçin laboratoriýa barlaglaryny geçirdiler. Ýerdäki tozandan tapawutlylykda, Aýdaky tozan bölejikleri has ýiti we eroziýa sezewar bolmansoň, olardan dem almak ozal has howply hasap edilýärdi.

Barlag üçin hünärmenler ozalky Aý missiýalarynda getirilen regolitleri ulandylar. Geçirilen barlagyň netijeleri «Life Sciences in Space Research» ylmy žurnalynda çap edildi.
Alymlar bölejikleriň şlemiň ýa-da ýaşaýyş modulynyň içine girip biläýjek dürli ýagdaýlaryny modelirlediler. Haýwanlara astronawtlaryň kabinanyň daşyndaky işjeňligi (EVA) wagty başdan geçirip biljek gysga wagtlaýyn täsirine deň dozalar berildi.
Barlagyň netijesinde, dem alyş ulgamynda orta derejeli täsirler ýüze çykdy: gyjynma, çişme we nemiň artmagy. Emma öýken dokumasynda ömürlik yz galdyryp biljek fibrozyň alamatlary ýüze çykmady. Täsirden birnäçe hepde soň, dem alyş doly dikeldi. Bu ýagdaý tozan bilen gysga möhletli täsirleşmäniň netijesinde ýüze çykýan üýtgeşmeleri doly dikeldip bolýandygyny görkezdi.
Şeýle-de alymlar skafandrlarda we ýaşaýyş modullarynda ulanylýan süzgüçleriň netijeliligini barladylar. Olar bölejikleriň köpüsini saklamaga ukyply bolup, ýokary ygtybarlylyk görkezdi.
Ylmy işiň awtorlary bu barlagyň diňe gysga wagtlaýyn täsirlere degişlidigini belläp geçýärler. Eger-de adamlar Aýdaky hemişelik bazalarda uzak wagtlap ýaşamaly bolsalar, onda Aý tozanynyň täsiri has giňişleýin öwrenilmeli bolar. Geljekki missiýalar üçin astronawtlaryň saglygynyň yzygiderli gözegçiligi we howa süzgüç ulgamlary möhüm ätiýaçlyk çäreleri bolup galýar.


31.08.2025 08:48
8.6k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

28.08.2025 23:44
2.4k+

SpaceX-iň köp gezeklik Falcon 9 raketasy 30-njy uçuşyny amala aşyrdy

28-nji awgustda SpaceX kompaniýasy Falcon 9 raketasyny üstünlikli uçurdy – ol Ýere golaý orbita Starlink internet aragatnaşyk ulgamynyň täze hemralaryny çykardy. Raketanyň B1067 belgili birinji köp gezeklik basgançagy uçuşdan soň Ýere gaýdyp geldi we eýýäm 30-njy gezek Atlantika ummanyndaky ýüzýän platformada asuda gondy...

28.08.2025 12:21
5.3k+

Mask Starship-de ýokary tizlikli uçuşlary wada berýär: Nýu-Ýorkdan Londona 10 minutda

Ilon Mask özüniň soňky çykyşynda ýene Starship kosmos gämisini Ýerde ýokary tizlikli uçuşlar üçin ulanmak mümkinçiligi barada söz açdy. SpaceX-iň ýolbaşçysynyň aýtmagyna görä, Los-Anjeles we Sidneý, Los-Anjeles we Tokio ýa-da Nýu-Ýork we Singapur ýaly şäherleriň arasyndaky syýahat 30 minutdan hem az wagt alyp biler...

28.08.2025 07:19
5.9k+

Iň güýçli Gün teleskopy rekord jikme-jiklik bilen koronal arkalaryny surata aldy

Astronomlar Deniel K. Inoue Gün teleskopynyň (DKIST) kömegi bilen Gündäki alawlamanyň jikme-jik suratyny aldy. Milli Gün obserwatoriýasynyň (NSO) hünärmenleri 2024-nji ýylyň 8-nji awgustynda bütindünýä wagty boýunça 20:12-de bolup geçen X1...