Halkara alymlar topary Indiana uniwersitetiniň Lukmançylyk mekdebiniň alymlarynyň ýolbaşçylygynda alkogol, temmäki, opioidler we gadagan maddalara garaşlylygy döremek howpy bilen baglanyşykly DNK-nyň 220 bölümçesini anykladylar...
Antarktidada ýaşy, takmynan, 6 mln ýyla barabar bolan Ýerde iň gadymy buz nusgalary tapyldy. Bu barada Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) žurnaly habar berýär. Dürli ýurtlardan ylmy gözlegçiler Gündogar Antarktidadaky Allan baýyrlarynyň töwereginde gözleg işlerini geçirdi...
Hytaýly alymlar “emeli Gün” diýip hem atlandyrylýan BEST (Burning Plasma Experimental Superconducting Tokamak) atly termoýadro enjamynyň gurluşygyny 2027-nji ýyla çenli tamamlamagy meýilleşdirýärler. Bu barada Hytaýyň Daşary işler ministrliginiň resmi wekili Mao Nin aýtdy...
Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...
Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...
Russiýada ilkinji gezek duýgurlygy boýunça PZR bilen deňeşdirip bolýan B gepatitini anyklaýan çalt test resmi taýdan hasaba alyndy. Bu barada Rospotrebnadzor (RF) habar berdi. Bu synag Rospotrebnadzoryň Merkezi epidemiologiýa ylmy-barlag institutynyň alymlary tarapyndan LAMP (Loop mediated isothermal amplification) tehnologiýasy esasynda işlendi...
Rak häzirki wagtda dünýäde ölüme sebäp bolýan keselleriň arasynda ikinji ýerde durýar. Şonuň üçin alymlar has netijeli we howpsuz bejergi usullaryny gözlemegini dowam etdirýärler. Tehas uniwersitetiniň (Ostin) we Portu uniwersitetiniň alymlary täze tehnologiýany işläp düzdüler...
Oksfordyň uniwersitetiniň neşirýatynyň geçiren täze barlagyna görä, emeli aň (AI) ýaşlaryň pikirlemegine işjeň täsir edýär: ol has çalt pikirlemäge kömek edýär, ýöne käte seljerme çuňlugyny ýitirýär diýip Business Insider ýazýar...
Alymlar kiçi bir göz implantyny ulanyp, ýaş makulýar degenerasiýasy (ÝMD) sebäpli görüş ukybyny ýitiren adamlaryň görşüni dikeltdiler. Enjamyň ölçegi 2×2 mm we galyňlygy 30 mikrometr bolup, operatiw ýol bilen gözüň torly perdesiniň astyna ýerleşdirilýär we ýitirilýän ýagtylyk duýgur öýjükleriniň ornuny tutýar...
Gök çaý artykmaç agram we süýji keseli (diýabet) bilen göreşmekde peýdaly bolup biler. Braziliýanyň «Kruzeýru-du-Sul» uniwersitetinden professor Rozmari Ottonyň ýolbaşçylygyndaky halkara alymlar topary şeýle netijä geldi...
Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...
Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...
Takmynan, 37 million ýyl ozal Argentinanyň Patagon peslikleri giň otluklar bilen örtülen bolup, bu ýer gylyç dişli torbalylaryň, äpet guşlaryň hem-de tapirlere we atlara meňzeş uly ot iýiji haýwanlaryň ýaşaýan mekany bolupdyr...
Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrliginde IT-tehnologiýalaryny, emeli aňy we robot tehnikasyny ösdürmäge gönükdirilen innowasion bäsleşik — «Sanly çözgüt–2025» boýunça saýlama tapgyry geçirilýär. Bäsleşik ýedi ugurda geçiriler: emeli aň robot tehnika we awtomatlaşdyrma «akylly» oba hojalyk tehnologiýalary akylly şäher konsepsiýalary sanly lukmançylyk elektron bilim hyzmatlar ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy ...
Russiýanyň MIREA tehnologik uniwersitetiniň hünärmenleri rak keseline garşy täze fotodinamik bejergi usulynda şekeri peýdalandylar. Täze taýýarlanan derman serişdesindäki glýukoza molekulalary rak öýjüklerini aldap, olary derman serişdelerini has işjeň siňdirmäge mejbur edýär diýip, uniwersitetiň metbugat gullugy TASS-a habar berdi...
Awstraliýaly psiholog Žil E. Žinýak we polşaly alym Marçin Zaýenkowski adam aňynyň ösüş tapgyrlary boýunça barlag geçirdiler. Netijeler Intelligence žurnalynda çap edilip, olaryň esasy pikirleri Metro neşiri tarapyndan giňden beýan edildi...
XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...
ABŞ-da “Superwood” atly täze gurluşyk materialy satuwa çykaryldy. Onuň berkliginiň agramyna bolan gatnaşygy poladyňkydan on esse ýokary, şonuň üçin hatda gökdiren binalary gurmakda-da ulanylýar diýip, CNN habar berýär...
Nemes alymlary adam bedeniniň garrymagynyň ribosom DNK (rDNT) bilen baglydygyny ýüze çykardylar. Bu DNK bölegi öýjükleriň ýaşamagy üçin zerur bolup, olaryň işjeňligini üpjün edýär. Barlagyň netijeleri Aging-US žurnalynyň sahypasynda çap edildi...
Alymlar täze doglan çagalarda diabetiň öň mälim bolmadyk görnüşini ýüze çykardylar. Ol TMEM167A atly geniň mutasiýasy bilen baglydyr. Journal of Clinical Investigation (JCI) žurnalynyň habaryna görä, bu mutasiýa insulin öndürýän aşgazanasty mäziniň β- öýjükleriniň işini bozýar we olaryň heläk bolmagyna getirýär...
Massaçusets Tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary takmynan 4,5 milliard ýyl ozal, ýaş Ýeriň düzümini üýtgeden ägirt uly çaknyşykdan öň emele gelen «proto-Ýeriň» adaty bolmadyk galyndylaryny tapdylar. Barlagyň netijeleri Nature Geosciences žurnalynda neşir edildi...
Professor Çunsen Liunyň ýolbaşçylygyndaky hytaýly alymlar topary galyňlygy bir atoma deň bolan iki ölçegli materiallardan we adaty kremnili arhitekturadan düzülen gibrid ýady saklaýan çip işläp düzdüler. Çibiň sygymy 1 kilobaýt, maglumatlary ýazmak we pozmak wagty bolsa bary-ýogy 20 nanosanýa deň...
Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...
Ýakynda Oulu uniwersitetiniň (Finlýandiýa) alymlary ýewropa arçasynyň (Picea abies) pürlerinde altyn nanobölejikleriniň toplanyp bilýändigini ýüze çykardylar. Bu netijeler Environmental Microbiome žurnalynda çap edildi...
Alymlar beýnide dowamly, uzak wagtlap duýulýan agyrynyň ýüze çykmagynda işjeňleşýän ýiti öýjükler toparyny tapdylar. Barlagyň netijelerine görä, hut şu neýronlar adamyň näme üçin agyrynyň şikesden soň hem dowam edýändigini düşündirip biler...
Alymlar Aýdaky iň uly krater bolan Günorta polýus — Eýtkeniň gelip çykyşynyň ozal çak edilenden tapawutlydygyny anykladylar. Arizona uniwersitetinden Jeffri Endrýus-Hannanyň ýolbaşçylygyndaky täze barlagyň netijesine görä, asteroid Aýa günortadan däl-de, demirgazyk tarapdan gelip urupdyr...
Ilon Maskyň esaslandyran Neuralink startapynyň beýni implantlary häzirki wagtda 12 näsaga ornaşdyryldy. Şolaryň sekizinjisi — Nik Reý skleroz keselinden ejir çekýän näsag bolup, pikir güýji arkaly hereket edýän robot goly dolandyrmagy öwrenip başlandygyny paýlaşdy...
Günorta Amerikada geçirilen täze barlag gadymy adamlaryň esasy iýmit çeşmesiniň äpet leniwesler we sowutlylar bolandygyny görkezdi. Ozal alymlar bu haýwanlaryň ýitip gitmeginde adamlaryň täsiriniň ikinji derejeli bolup, esasy sebäbi howanyň üýtgemegi bilen baglydyr diýip hasaplaýardylar...
Massaçusets Tehnologiýa Institutynyň (MIT) alymlary öň işlenip düzülen elektron geçiriji uglerodly betony (ec3) kämilleşdirdiler. Bu işläp taýýarlama öýüň binýadyny ýa-da diwarlaryny energiýa saklaýan enjama öwürýär diýip, New Atlas habar berýär...
Monreal uniwersitetiniň alymlary çaga heniz ene göwresindekä daşary ýurt dilini eşiden bolsa, onuň beýnisiniň bu dili tapawutlandyryp we bölekleýin özleşdirip bilýändigini anykladylar. Göwrelilik döwründe birnäçe hepdäniň dowamynda başga dilde gürrüňleri diňlemek, çaganyň sözleýşi kabul etmegine jogap berýän nerw ulgamlarynyň işjeňligini üýtgedip biler...
Şwesiýada himiýa boýunça Nobel baýragynyň laureatlary yglan edildi – olar Susumu Kitagawa, Riçard Robson we Omar Ýagi boldy. Olara baýrak “metal-organiki karkas gurluşlary işläp taýýarlandygy üçin” berildi diýlip, Nobel komitetiniň habarynda aýdylýar...
Hytaýly ummany öwrenijiler Arktikanyň buzunyň aşagynda ilkinji adam tarapyndan dolandyrylýan çuňluga çümmek işini geçirdiler. Geçen hepde tamamlanan ekspedisiýa polýar ekoulgamynyň ýagdaýy barada täze maglumatlary berdi diýip, Interesting Engineering ýazýar...
Nobel komiteti 2025-nji ýylyň fizika boýunça baýragynyň eýelerini yglan etdi – olar üç amerikaly alym Jon Klark, Mişel Dewore we Jon Martinis boldy. Olara baýrak “makro derejesinde kwant tunneliniň açyşy we elektrik zynjyrynda energiýanyň kwantlaşmagyny görkezendigi üçin” berildi...
Astronomlar «sergezdan-planetanyň» – ýyldyzyň daşyndan aýlanman, kosmosda erkin gezip ýören obýektiň massasynyň rekord derejede ösýändigini hasaba aldylar. Ýewropanyň Günorta obserwatoriýasynyň «Örän uly teleskopynyň» (VLT) kömegi bilen geçirilen gözegçilikler, bu planetanyň sekuntda 6 milliard tonna tizlikde gaz we tozan sorup alýandygyny görkezdi...
Kolorado uniwersitetiniň (Boulder şäheri, ABŞ) alymlary on müňlerçe ýyl mundan ozal ebedi doňaklykda doňup galan gadymy mikroblary janlandyrdylar. Käbir nusgalardaky mikroorganizmler, takmynan, 40 müň ýyl bäri «uklapdyr»...
24 — 28-nji sentýabr aralygynda Malaýziýanyň Saýberjaýa şäherinde Bütindünýä Durnukly ösüş maksatlary bäsleşigi (World Sustainable Development Goals Challenge — WSDG 2025) geçirildi...
Stokgolmda fiziologiýa we lukmançylyk boýunça Nobel baýragynyň eýeleri yglan edildi. Baýrak “periferik immunologik tolerantlyk” diýlip atlandyrylýan ugurdaky açyş üçin amerikalylar Meri E.Brankowa, Fred Ramsdella we ýaponiýaly Şimon Sakaguçä berildi...
Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň iki mugallymy öňdebaryjy bilim we ylmy tejribeleri özleşdirmek maksady bilen Ýaponiýa gitdiler. Olar 1-17-nji oktýabr aralygynda Ýaponiýanyň Kawasaki şäherinde ýerleşýän we dünýäniň öňdebaryjy ylmy-barlag merkezleriniň biri bolan ICONM – Nanomedisina Innowasiýa Merkezinde tejribe okuwlaryna gatnaşýarlar...
Awstraliýada äpet möý şekilli üýtgeşik gurluşykçy robot oýlanyp tapyldy. Crest Robotics we Earthbuilt Technology kompaniýalary tarapyndan döredilen, "Şarlotta" diýlip atlandyrylýan oýlap tapyş, takmynan, 200 inedördül metrlik jaýy 24 sagadyň içinde çap etmäge ukyplydyr diýip, ABC habar berýär...
Oregonyň Saglyk we ylym uniwersitetiniň alymlary ilkinji gezek deri öýjüklerinden adamyň ýumurtga öýjüklerini döretdiler. Bu tehnologiýa önelgesizligi bejermekde öwrülişik döredip, ýaş, kesel ýa-da himiýa bejergisiniň täsiri sebäpli ýumurtga öndürmek ukybyny ýitiren aýallar üçin täze mümkinçilik döredip biler diýip, "The Guardian" gazeti habar berdi...
