Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

  • 17.07.2025 14:28
  • 3.1k+

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar. Bu barada South China Morning Post habar berýär.

Bu işläp taýýarlama bir wagtyň özünde iki uly meseläni – bug gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek meselelerini çözýär. Ylmy gözlegçileriň maglumatlaryna görä, ilkibaşda CO₂-ni metanola öwürýärler. Munuň üçin katalizatorlar we fermentler ulanylýar. Soňra metanoldan çylşyrymly uglewodlar alynýar. Prosesiň netijeliligi 86%-e ýetýär, gysga reaksiýa zynjyrlary bolsa energiýa çykdajylaryny azaldýar.
Häzire çenli kömürturşy gazyny öwürmek tehnologiýalarynyň köpüsi diňe ýönekeý molekulalary almaga mümkinçilik berýärdi. Kömürturşy gazyny uzyn zynjyrdan (12-den köp uglerod atomy) ybarat uglewodlara we uglewodorodlara öwürmek üçin bolsa laýyk çözgütler ýokdy.
Şeker çiňrigini we gant şugundyryny ösdürip ýetişdirmek üçin giň mümkinçilikleriň bardygyna garamazdan, Hytaý her ýyl 5 mln tonna töweregi şekeri import edýär. Şol bir wagtyň özünde ekin meýdanlaryny köpeltmek daşky gurşaw üçin töwekgelçilikler bilen baglanyşykly. Şu nukdaýnazardan şekeri CO₂-den sintez etmek tehnologiýasy aýratyn ähmiýete eýedir.
Usul barlaghana şertlerinde üstünlikli synaldy. Alymlar ony täjirçilik ulanylyş derejesine çykarmak isleýär.


düýn 13:32
2.7k+

Emeli aňly robotlaryň ählisi adam üçin howpsuzlyk synagyndan geçip bilmediler

Uly dil modelleri (UDM) arkaly dolandyrylýan robotlar diskriminasiýa meýillidigini we adamlara fiziki zyýan ýetirip biljek hereketleri makullamaga çalşandygyny görkezdiler. London Korollyk kollejiniň we Karnegi-Mellon uniwersitetiniň alymlary bilelikdäki gözlegleriniň netijesinde şeýle netijä geldiler...

düýn 13:14
2.5k+

Russiýaly alymlar 60-dan gowrak näbelli wirusy ýüze çykardylar

Rospotrebnadzoryň "Wektor" atly ylmy merkeziniň alymlary Russiýada ozal öwrenilmedik 60-dan gowrak wirusy anykladylar. Bu barada RIA "Nowosti" habar berdi. Gözleg üçin nusgalar ýurduň 50 sebitinden gelip gowşupdyr...

18.11.2025 17:16
2.4k+

Alymlar kosmos şöhleleriniň gelip çykyşynyň 70 ýyllyk syryny açdy

LHAASO obserwatoriýasynda işleýän hytaý alymlary gara deşikden we hemra ýyldyzdan ybarat ulgamyň – mikrokwazarlaryň zarýadly bölejikleri tizleşdiriji hökmünde hereket edýändigini anyklady. Bu obýektler Akmaýanyň ýolunda ýokary energiýaly kosmos şöhleleriniň gelip çykyşynda möhüm rol oýnap biler...

18.11.2025 11:24
5k+

Alymlar itleriň ilkinji tohumlarynyň haçan peýda bolandygyny anyklady

Itleriň gelip çykyşy we eldekileşdirilmegi häli-häzire çenli ylymda iň köp öwrenilýän temalaryň biri bolmagynda galýar. Science žurnalynda neşir edilen täze gözleg itleriň arasyndaky tapawutlaryň häzirki tohum çykarmak usullaryndan has öň ýüze çykyp başlandygyny görkezýär...