DNK-ny dikeldýän we beýniniň garramagyny haýalladýan belok açyldy

  • 21.06.2025 17:25
  • 4.8k+

Makkuori uniwersitetiniň barlagçylary PDI belogynyň beýni öýjükleriniň ýadrolaryna aralaşyp, zeper ýeten DNK-ny bejerip biljekdigini ýüze çykardylar. Bu açyş Alsgeýmer we Parkinson ýaly newrodegeneratiw kesellere garşy göreşde kömek edip biler.

Adatça, sitoplazmada beýleki beloklaryň emele gelmegine gatnaşýan disulfide-izomeraz (PDI) belogy öýjük ýadrosynda ondan-oňa geçmek ýaly täsin ukyba eýedir, ol DNK-daky üzülen ýerleri dikeltmek bilen molekulýar “ýelim” hökmünde täsir edýär. Barlagçylar bu aýratynlyk beýniniň garramagyny haýallatmak we keseliň öňüni almak üçin ulanylyp bilner diýip hasaplaýarlar.

"Kesilen deriniň bitişi ýaly bitmeli, biziň öýjüklerimizdäki DNK hem hemişe abatlanyp durulmagyna mätäç” diýip, neýrobiolog Sina Şadfar düşündirýär.

Öýjükler içerki prosesler we daşarky faktorlar, ýagny hapalanmak, radiasiýa, ultramelewşe ýagtylyk sebäpli her gün müňlerçe mikro-zeperlere sezewar bolýar. Ýaşyň ýokarlanmagy bilen dikeldiş mehanizmleri gowşap, zeper ýetmeleriň sany artýar. Neýronlar hasam ejizdirler, sebäbi beýleki öýjükler ýaly bölnüp we täzelenip bilmeýärler. Olara ýeten zyýany düzedip bolmaýar we öýjükleriň ölümine sebäp bolup biler.
PDI-niň roluny barlamak üçin alymlar ony adam we syçan öýjüklerinden aýyrdylar. Netijede, öýjükler DNK-ny dikeltmek ukybyny ýitirdi. Belok gaýtadan girizilende dikeldiş funksiýasy yzyna gaýdyp geldi. Danio balyklarynda geçirilen synaglarda PDI-niň işjeňligini ýokarlandyrmak öýjükleri ýaş bilen baglanyşykly DNK-nyň zaýalanmagyndan goraýar.
Barlagçylar häzir mRNA esasly wariantlary goşmak bilen, PDI-ni ulanyp, gen terapiýasyny ösdürýärler. Eger synaglarda täsirlidigi subut edilse, tehnologiýa neýrodegeneratiw keselleri bejermegiň täze usuly bolup biler.


şu gün 17:12
1.6k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...

şu gün 10:44
1.1k+

Paleontologlar gadymy süýdemdirijiniň täze görnüşini açdy. Ol 143 mln ýyl ozal ýaşapdyr

Paleontologlar dügür dişlileriň toparyndan mezozoý süýdemdirijisiniň täze nesline we görnüşine häsiýetnama berdi. Onuň dişleriniň daşa öwrülen galyndylary Beýik Britaniýada tapyldy. Takmynan, 143 mln ýyl ozal ýaşan bu jandar Novaculadon mirabilis adyny aldy diýlip, Proceedings of the Geologists’ Association žurnalynda habar berilýär...

düýn 19:23
2k+

Alymlar ýaralary bitirmek üçin guşuň düwünçek dokumalaryny ulanmagy teklip edýärler

Demirgazyk-Kawkaz federal uniwersitetiniň alymlary ýara bitiriji dermanlary döretmek üçin guşuň düwünçek dokumalaryndan edilen peptidleri ulanmagy teklip etdiler. Işläp taýýarlama melhemleriň, gelleriň we suwuk plastyrlaryň bir toparynyň çykarylmagy bilen tamamlanar...

düýn 18:57
3.1k+

Mum güýeleriniň gurçuklarynyň plastigi iýip, ýag görnüşinde öz organizminde toplaýandyklary ýüze çykaryldy

Alymlar uly mum güýeleriniň (Galleria mellonella) gurçuklarynyň polietileni metabolik taýdan işläp (siňdirip), ony birnäçe günüň dowamynda öz bedeninde lipid (ýag) görnüşinde toplap bilýändiklerini ýüze çykardylar...