DNK-ny dikeldýän we beýniniň garramagyny haýalladýan belok açyldy

  • 21.06.2025 17:25
  • 4.8k+

Makkuori uniwersitetiniň barlagçylary PDI belogynyň beýni öýjükleriniň ýadrolaryna aralaşyp, zeper ýeten DNK-ny bejerip biljekdigini ýüze çykardylar. Bu açyş Alsgeýmer we Parkinson ýaly newrodegeneratiw kesellere garşy göreşde kömek edip biler.

Adatça, sitoplazmada beýleki beloklaryň emele gelmegine gatnaşýan disulfide-izomeraz (PDI) belogy öýjük ýadrosynda ondan-oňa geçmek ýaly täsin ukyba eýedir, ol DNK-daky üzülen ýerleri dikeltmek bilen molekulýar “ýelim” hökmünde täsir edýär. Barlagçylar bu aýratynlyk beýniniň garramagyny haýallatmak we keseliň öňüni almak üçin ulanylyp bilner diýip hasaplaýarlar.

"Kesilen deriniň bitişi ýaly bitmeli, biziň öýjüklerimizdäki DNK hem hemişe abatlanyp durulmagyna mätäç” diýip, neýrobiolog Sina Şadfar düşündirýär.

Öýjükler içerki prosesler we daşarky faktorlar, ýagny hapalanmak, radiasiýa, ultramelewşe ýagtylyk sebäpli her gün müňlerçe mikro-zeperlere sezewar bolýar. Ýaşyň ýokarlanmagy bilen dikeldiş mehanizmleri gowşap, zeper ýetmeleriň sany artýar. Neýronlar hasam ejizdirler, sebäbi beýleki öýjükler ýaly bölnüp we täzelenip bilmeýärler. Olara ýeten zyýany düzedip bolmaýar we öýjükleriň ölümine sebäp bolup biler.
PDI-niň roluny barlamak üçin alymlar ony adam we syçan öýjüklerinden aýyrdylar. Netijede, öýjükler DNK-ny dikeltmek ukybyny ýitirdi. Belok gaýtadan girizilende dikeldiş funksiýasy yzyna gaýdyp geldi. Danio balyklarynda geçirilen synaglarda PDI-niň işjeňligini ýokarlandyrmak öýjükleri ýaş bilen baglanyşykly DNK-nyň zaýalanmagyndan goraýar.
Barlagçylar häzir mRNA esasly wariantlary goşmak bilen, PDI-ni ulanyp, gen terapiýasyny ösdürýärler. Eger synaglarda täsirlidigi subut edilse, tehnologiýa neýrodegeneratiw keselleri bejermegiň täze usuly bolup biler.


şu gün 14:28
635

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

düýn 06:27
4.3k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

düýn 06:16
2.3k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...

14.07.2025 17:12
7.7k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...