Ekspedisiýa Hazar deňzinde adanyň peýda bolandygyny tassyklady, ýöne oňa düşlemek başa barmady

  • 16.06.2025 13:32
  • 12k+

Alymlar Hazar deňziniň demirgazygynda täze adanyň peýda bolandygyny öz gözleri bilen görüp tassykladylar, emma häzirlikçe ol ýere düşläp bolmady diýip, Live Science habar berýär.

Hazar deňzi Ýewropa bilen Aziýanyň serhedinde ýerleşip, takmynan, 371 000 inedördül kilometr meýdany tutýan “dünýäniň iň uly ýapyk suw howdany”. Bu ýerde täze adalaryň peýda bolmagy ýapyk suwuň derejesiniň uzak wagtdan bäri üýtgäp durandygy bilen baglanyşyklydyr. Awaş adalary diýlip atlandyrylýan deňiz düýbüniň belentligi deňziň derejesi peselende ýokary çykýar.
Hazar deňziniň derejesiniň 1930-70-nji ýyllarda peselendigi, soňra ýokarlanandygy we 2010-njy ýylda ýene peselip başlandygy mälimdir. Alymlar soňky üýtgeşmeleri klimat faktorlaryna, esasanam, bugarmagyň ýokarlanmagyna we suwuň aşagyndaky tektoniki üýtgeşmelere degişli diýip hasaplaýarlar.


Soňky ekspedisiýanyň dowamynda barlagçylar täze ada golaýlaşyp, onuň bardygyny tassyklamagy başardylar. Emma ýaramaz howa şertleri we ýalpak suw sebäpli düşlemek mümkin bolmady. Dronyň kömegi bilen ada surata düşürildi, suratlarda adanyň ululygy we käbir aýratynlyklary görünýär. Doly öwrenmek üçin goşmaça işleri geçirmek gerek.
Alymlar has jikme-jik barlag geçirmek üçin 2025-nji ýylyň ikinji ýarymynda ada dolanmagy meýilleşdirýärler. Olar ada at goýmaga kömek etjek üýtgeşik aýratynlyklary tapmagy umyt edýärler.
Täze adanyň alamatlary 2024-nji ýylyň noýabr aýynda ilkinji gezek hemra suratlarynda ýazga alyndy. Suwuň üstünde çäge we çökündi massasy peýda bolup, ýuwaş-ýuwaşdan guraýan hem bolsa, şol döwür  adanyň emele geljegi entek belli däldi.
Bu ada häzirki wagtda deňiz derejesinden bary-ýogy birnäçe santimetr galyp dur, ýöne tomus we güýz aýlarynda derýanyň akyşynyň möwsümleýin peselmegi sebäpli ululygy çalt artyp biler.


şu gün 17:12
2.9k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...

şu gün 10:44
1.4k+

Paleontologlar gadymy süýdemdirijiniň täze görnüşini açdy. Ol 143 mln ýyl ozal ýaşapdyr

Paleontologlar dügür dişlileriň toparyndan mezozoý süýdemdirijisiniň täze nesline we görnüşine häsiýetnama berdi. Onuň dişleriniň daşa öwrülen galyndylary Beýik Britaniýada tapyldy. Takmynan, 143 mln ýyl ozal ýaşan bu jandar Novaculadon mirabilis adyny aldy diýlip, Proceedings of the Geologists’ Association žurnalynda habar berilýär...

düýn 19:23
2k+

Alymlar ýaralary bitirmek üçin guşuň düwünçek dokumalaryny ulanmagy teklip edýärler

Demirgazyk-Kawkaz federal uniwersitetiniň alymlary ýara bitiriji dermanlary döretmek üçin guşuň düwünçek dokumalaryndan edilen peptidleri ulanmagy teklip etdiler. Işläp taýýarlama melhemleriň, gelleriň we suwuk plastyrlaryň bir toparynyň çykarylmagy bilen tamamlanar...

düýn 18:57
3.2k+

Mum güýeleriniň gurçuklarynyň plastigi iýip, ýag görnüşinde öz organizminde toplaýandyklary ýüze çykaryldy

Alymlar uly mum güýeleriniň (Galleria mellonella) gurçuklarynyň polietileni metabolik taýdan işläp (siňdirip), ony birnäçe günüň dowamynda öz bedeninde lipid (ýag) görnüşinde toplap bilýändiklerini ýüze çykardylar...