Ekspedisiýa Hazar deňzinde adanyň peýda bolandygyny tassyklady, ýöne oňa düşlemek başa barmady

  • 16.06.2025 13:32
  • 13k+

Alymlar Hazar deňziniň demirgazygynda täze adanyň peýda bolandygyny öz gözleri bilen görüp tassykladylar, emma häzirlikçe ol ýere düşläp bolmady diýip, Live Science habar berýär.

Hazar deňzi Ýewropa bilen Aziýanyň serhedinde ýerleşip, takmynan, 371 000 inedördül kilometr meýdany tutýan “dünýäniň iň uly ýapyk suw howdany”. Bu ýerde täze adalaryň peýda bolmagy ýapyk suwuň derejesiniň uzak wagtdan bäri üýtgäp durandygy bilen baglanyşyklydyr. Awaş adalary diýlip atlandyrylýan deňiz düýbüniň belentligi deňziň derejesi peselende ýokary çykýar.
Hazar deňziniň derejesiniň 1930-70-nji ýyllarda peselendigi, soňra ýokarlanandygy we 2010-njy ýylda ýene peselip başlandygy mälimdir. Alymlar soňky üýtgeşmeleri klimat faktorlaryna, esasanam, bugarmagyň ýokarlanmagyna we suwuň aşagyndaky tektoniki üýtgeşmelere degişli diýip hasaplaýarlar.


Soňky ekspedisiýanyň dowamynda barlagçylar täze ada golaýlaşyp, onuň bardygyny tassyklamagy başardylar. Emma ýaramaz howa şertleri we ýalpak suw sebäpli düşlemek mümkin bolmady. Dronyň kömegi bilen ada surata düşürildi, suratlarda adanyň ululygy we käbir aýratynlyklary görünýär. Doly öwrenmek üçin goşmaça işleri geçirmek gerek.
Alymlar has jikme-jik barlag geçirmek üçin 2025-nji ýylyň ikinji ýarymynda ada dolanmagy meýilleşdirýärler. Olar ada at goýmaga kömek etjek üýtgeşik aýratynlyklary tapmagy umyt edýärler.
Täze adanyň alamatlary 2024-nji ýylyň noýabr aýynda ilkinji gezek hemra suratlarynda ýazga alyndy. Suwuň üstünde çäge we çökündi massasy peýda bolup, ýuwaş-ýuwaşdan guraýan hem bolsa, şol döwür  adanyň emele geljegi entek belli däldi.
Bu ada häzirki wagtda deňiz derejesinden bary-ýogy birnäçe santimetr galyp dur, ýöne tomus we güýz aýlarynda derýanyň akyşynyň möwsümleýin peselmegi sebäpli ululygy çalt artyp biler.


şu gün 14:28
843

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

düýn 06:27
4.4k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

düýn 06:16
2.3k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...

14.07.2025 17:12
7.7k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...