Geologlar Ýeriň mantiýasynyň jümmüşinde gadymy «adalary» ýüze çykardylar

  • 25.01.2025 10:36
  • 5.3k+

Ylmy barlagçylar Ýeriň mantiýasynyň jümmüşinde, Afrikanyň we Ýuwaş ummanyň aşagynda ýerleşýän ägirt uly iki sany «adanyň» azyndan ýarym milliard ýyl bäri bardygyny anykladylar diýip, Nature ylmy žurnalynda çap edildi.

Alymlar, «Süýşme tizligi pes uly sebitler» (LLSVP) diýlip atlandyrylýan we 2 müň kilometre golaý çuňlukda ýerleşýän bu ägirt gurluşlaryň öň pikir edilenden has uzak wagtdan bäri bardygyny ýüze çykardylar. Seýsmiki tolkunlaryň bu sebitlerden geçişinde nädip gowşap gidýändigini seljermek arkaly alymlar bu netijä geldiler.
Alymlar bu sebitlerde seýsmiki tolkunlaryň daş-töweregindäki sebitlere garanyňda has az gowşaýandygyny anykladylar. Bu bolsa, LLSVP-leriň örän uly minerally dänelerden durýandygyny we bu däneleriň emele gelmegi üçin uzak wagtyň zerurdygyny görkezýär.
Bu açyş Ýeriň mantiýasynyň düýpli garyşykdygy baradaky giňden kabul edilen teoriýa ters gelýär. LLSVP-leriň iri däneli gurluşy olary mantiýanyň konweksiýasyna garşy örän çydamly we durnukly edýär. Bu bolsa, olaryň mantiýa plýumlarynyň emele gelmegi bilen hem baglanyşyklydygyny görkezýär. Mantiýa plýumlary, ýeriň ýüzünde wulkanlaryň işjeňligine sebäp bolýan, gyzgyn materialy ýokary göterýän akymlardyr.


düýn 23:53
2.1k+

Alymlar ultrases arkaly elektrik energiýasyny howa boýunça gönükdirmegi öwrendiler

Ispaniýaly, finlýandiýaly we kanadaly alymlar topary ilkinji gezek ultrases tolkunlaryny ulanyp, elektrik uçgunlaryny nädip gönükdirmelidigini görkezdiler. Açyş atmosfera ylmyndan başlap, biolukmançylyga çenli...

11.02.2025 14:22
3.6k+

Hytaý neýtrinolary öwrenmek üçin dünýädäki iň uly suwasty teleskopy gurýar

Hytaýly alymlar Günorta-Hytaý deňzinde 1600 metr çuňlukda dünýädäki iň uly suwasty HUNT neýtrino teleskopynyň gurluşygyna başladylar. Taslama kosmologiýanyň we fizikanyň täze taraplaryny açyp biljek syrly bölejikleri...

09.02.2025 21:27
9.3k+

Älemdäki «iň uly jisim» tapyldy: ululygy 1,3 mlrd ýagtylyk ýylyna deň

Alymlar älemdäki «iň uly düzüm» hasaplanýan gurluşy ýüze çykardylar. Bu gurluşa «Kipu» diýlip at berildi. Onuň ululygy 400 megaparsege (1,3 milliard ýagtylyk ýylyna), massasy bolsa 200 kwadrillion Gün massasyna...

09.02.2025 01:24
3.8k+

Saturnyň hemrasy Enseladda ummanlar kosmos enjamlaryndan ýaşaýyş alamatlaryny gizleýär

Beýleki planetalarda ýa-da asman jisimlerinde buzuň astyndaky ummanlarda ýaşaýşy gözlemek pikir edilenden has kyn bolup biler. Enselad boýunça geçirilen gözlegler, onuň ummanyndaky fiziki prosesleriň biologiki...