Antarktidanyň buzundaky 50 ýaşly äpet deşigiň syry anyklandy

  • 07.05.2024 05:53
  • 25k+

2016-2017-nji ýylyň gyşynda Antarktidanyň kenaryndaky Weddell deňzinde alymlar Mod Raýz atly ullakan deşik tapdylar. Gözlegçiler ony içgin öwrenýärkäler  Çehiýanyň ululygyndaky bu deşigiň ilkinji gezek 1974-nji ýylda düşürilen hemra suratlarynda gabat gelýändigini anykladylar. Şondan soň bu doňmaýan deşik  wagtal-wagtal ýüze çykyp, soň ýitip gidýärdi, netijede, özüniň emele gelşiniň sebäpleri bilen bagly birgiden sowal döredýärdi.

Space.com-yň habar bermegine görä, Angliýanyň Sautgempton uniwersitetiniň gözlegçiler topary Mod Raýz-yň syryny çözmek üçin emeli hemranyň düşüren suratlaryny, meteorologiýa gurallarynyň maglumatlaryny we kompýuter modelirlemelerini öwrendi.
Görlüp oturylsa bu deşigiň döremegine birnäçe faktor täsir edýän eken:
Weddell deňzinde akymyň güýçlenmegi: 2016-njy we 2017-nji ýyllarda doňmaýan deşik has göze ilýän mahaly deňizdäki akym adatdakysyndan has güýçli eken. Bu buzy eredýän duzly suwuň (apwelling) ýokary galmagyna sebäp bolupdyr.
Suwasty Mod Raýz dagy: Doňmaýan deşigiň golaýynda suwasty Mod Raýz dagy ýerleşýär. Onuň daş-töweregindäki akymlar towlanyp akýar we çuňlukdan goşmaça duzly suwy çykarýar.
Ekmanyň geçirmesi: Ýel suwuň üstki gatlagyny herekete getirýär we göni ugrundan sowýar. Bu az duzly suwy gysyp-süýşürip, doňmaýan deşigiň saklanyp galmagyna kömek edýän Ekmanyň spiraly diýlip atlandyrylýan hadysanyň emele gelmegine getirýär.
Alymlaryň sözlerine görä, şeýle uly doňmaýan bölekler ýitirim bolandan soňam birnäçe ýyllap töweregindäki buzlaryň emele gelmegine täsir edip biler.
Mod Raýz-yň öwrenilmegi alymlara Antarktidada bolup geçýän wakalara we onuň Ýeriň howasyna ýetirýän täsirine has gowy düşünmäge kömek edýär.


düýn 14:32
4.2k+

Plastik galyndylardan parasetamol öndürmegiň usuly tapyldy

Edinburg uniwersitetinden professor Stiwen Uollesiň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary plastik galyndylarynyň derman öndürmek üçin ulanylyp bilinjekdigini kesgitlediler. Bu barada Nature žurnalyndaky barlaga salgylanýan The Guardian ýazýar...

24.06.2025 13:34
2.3k+

Awstraliýaly kebeleklerde ugruny ýyldyzlara görä kesgitlemek ukyby ýüze çykaryldy

Awstraliýaly bogong kebelekleri ( Agrotis infusa ) ýyldyzlardan we Ýeriň magnit meýdanyndan ugur alyp, müň kilometre çenli aralygy geçmäge ukyply. Bu Awstraliýanyň Milli uniwersitetiniň, Günorta Awstraliýa uniwersitetiniň we beýleki barlag merkezleriniň hünärmenleriniň gelen netijesidir...

24.06.2025 13:32
2.4k+

Aýnadan çap etmek üçin ilkinji 3D printeri döredildi

Massaçusets Tehnologiýa institutynyň Linkoln barlaghanasynyň barlagçylary aýna zatlary öndürmäge ukyply ilkinji 3D printeri çykardylar. Şu wagta çenli additiw önümçilik şokolad we plastmassa ýaly dürli materiallary öz içine alypdy, ýöne organiki däl aýna bu tehnologiýanyň çäginden daşarda galyp gelýärdi...

24.06.2025 12:40
6.1k+

Britaniýaly alymlar robotlaryň kömegi bilen Arktikany gaýtadan doňdurmak isleýär

Britaniýanyň ARIA hökümet agentligi suwasty robotlaryň kömegi bilen Arktikanyň buz örtüginiň galyňlygyny saklamak we artdyrmak mümkinçiliklerini öwrenmek üçin 10 mln funt sterling (takmynan, $13,4 mln) bölüp berdi diýip, The Times habar berýär...