And daglarynda ýitirilen Tiuanako siwilizasiýasynyň ybadathanasy tapyldy

  • 28.06.2025 11:03
  • 5.2k+

Arheologlar adybir meşhur arheologik toplumdan, takmynan, 215 km günorta-gündogarda Boliwiýanyň günortasyndaky gadymy Tiuanako siwilizasiýasynyň ybadathanasyny tapdylar. Bu açyş hakynda Antiquity žurnalynda habar berildi.

Bu toplum depäniň üstünde ýerleşip, oýda ýerleşen gönüburçly howluly modul desgasy görnüşindedir. Onuň ölçegleri – takmynan, uzynlygy 125 metr we ini 145 metr. Içinde 15 sany gönüburçly bina bar. Pensilwaniýa uniwersitetiniň barlagçylarynyň we olaryň boliwiýaly kärdeşleriniň pikirine görä, ybadathana gije-gündiziň deňleşmesinden soň däp-dessurlary geçirmek üçin ulanylypdyr.
Tiuanako siwilizasiýasy häzirki And daglarynyň çäginde ýaşapdyr we takmynan müň ýyl ozal ýitipdir. Alymlar muny inkleriň öňbaşçylary hasaplaýarlar.


Palaspata (sebitiň adyna görä) diýlip atlandyrylýan ybadathana üç söwda ýolunyň: Titikaka kölüniň hasylly ýerleriniň, Altiplano öri meýdanlarynyň we Koçabamba jülgeleriniň çatrygynda ýerleşipdir.
Ýüzleý gatlakdan mekgejöwenden edilen çiçe içgisi içmek üçin ulanylýan keru gap-gaçlarynyň bölekleri tapyldy. Bu ybadathananyň däp-dessur we söwda funksiýasyny görkezýär.
Ýerli fermerler depe hakda bilseler-de, onuň aşagynda harabalyklaryň bardygyny bilmeýärdiler.


düýn 16:35
7.6k+

Arheologlar Müsüriň kenarynda 2000 ýyllyk "ýahta" tapdylar

Ýewropanyň Suwasty Arheologiýa Institutynyň (IEASM) ylmy işgärleri takmynan 2000 ýyl mundan ozal Aleksandriýa portunyň golaýynda gark bolan gezelenç gämisiniň galyndylaryny tapdylar. Gurluşy we maksady boýunça bu tapyndyny häzirki zaman superýahtalary bilen deňeşdirip bolýar...

15.12.2025 11:29
2.4k+

Smartfonlar çagalarda depressiýa we semizlik howpuny ýokarlandyrdy

Çaganyň smartfon bilen ir tanyşmagy alymlarda uly howatyrlanma döredýär: amerikaly hünärmenleriň täze barlaglary bu enjamy ele almak ýaşynyň we ýetginjeklerde depressiýa, semizlik we ýeterliksiz ukynyň artmak howpunyň arasynda aladalandyryjy baglanyşygy ýüze çykardy...

04.12.2025 13:32
2.9k+

Alymlar tüwiniň dykyz topragy “burawlamak” mehanizmini ulanýandygyny anyklady

Halkara biologlar topary tüwiniň köküniň hatda örän dykyz toprakdan nädip ösüp bilýändigini öwrendi. Nature žurnalyndaky ylmy makalada bellenilişi ýaly, ösümlik öz öýjükleriniň gurluşyny üýtgedip, köki özboluşly senagat turbasyna öwürýän aýratyn mehanizmi ulanýar eken...

01.12.2025 12:46
5.7k+

Adam beýnisi 5 ýaş tapgyryndan geçýär: jahyllyk 32 ýaşa çenli dowam edýär

Kembrij uniwersitetiniň neýrobiologlarynyň täze gözlegi adam beýnisiniň bäş tapgyrdan geçýändigini görkezdi. Bu tapgyrlarda neýron gurluşynyň düýpgöter üýtgemegine getirýän “özgeriş döwürleri” bolup geçýär. Şol bir wagtyň özünde, jahyllyk döwrüniň, adatça, hasap edilenden uzak dowam edýändigi bellenilýär...