Gök önümleriň saklanyş möhletini uzaltmak üçin biodargamaga ukyply nanoplastyr döredildi

  • 23.05.2025 19:18
  • 6k+

Massaçusets tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary gök önümleriň saklanyş möhletini uzaltmaga ukyply, ýüpekden ýasalan, biodargamaga ukyply nanoplastyr döretdiler. Bu barada institutyň metbugat gullugy habar berýär.

Plastyryň düzüminde mikroskopiki iňňeler arkaly ösümlige siňdirilýän melatonin gormony bar. Bu madda ösümlikdäki antioksidantlaryň derejesini ýokarlandyryp, hlorofilliň we beýleki biomolekulalaryň dargamagyny haýalladýar, bu bolsa ösümligiň has uzak wagtlap täzeligini saklamaga mümkinçilik berýär.

«Saklanyş möhleti geçýändigi sebäpli zyňylýan azyk mukdary 1,6 milliard adamy iýmitlendirmäge ýetýär. Işläp düzen tehnologiýamyz arkaly ABŞ-da we dünýäniň beýleki ýurtlarynda ilatyň sagdyn we täze iýmitlere bolan elýeterliliginiň ep-esli artjakdygyny umyt edýäris» — diýip, MIT-niň dosenti Benedetto Marelli aýtdy.

Alymlar melatoniniň ösümliklere edýän täsirini synlap, ony ulanmaga karar berdiler. Barlaglaryň görkezişi ýaly, bu gormon ösümlikleriň öýjüklerinde antioksidantlaryň konsentrasiýasyny ýokarlandyrýar we hlorofilliň hem-de floranyň ýaşaýşy üçin möhüm beýleki biomolekulalaryň dargamagyny haýalladýar. Ösümlikleriň baldagyna ýa-da miwesine siňdirilen az mukdardaky melatonin dürli mikroblaryň we kömelekleriň täsirine garşy durnuklylygy artdyryp, onuň solmagyny we dargamagyny haýalladyp biler.
Bu tehnologiýa ABŞ-da, Hytaýda we Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlarynda giňden ulanylýan hytaý keleminde (bok-çoý) synag edildi. Plastyr kelemiň kökünde ulanylanda, ol otag temperaturasynda dört gün, senagat sowadyjylarynda bolsa ýene on günden gowrak täzeligini saklady.
Awtorlaryň aýtmagyna görä, geljekde bu plastyrlar dronlar, robotlar ýa-da awtomatlaşdyrylan hasyl ulgamlary arkaly ulanylyp bilner. Bu bolsa, esasan-da, ýaşaýjylaryň sowadyjy enjamlara elýeterliliginiň bolmadyk sebitleri üçin örän möhümdir.


düýn 11:41
2.2k+

Alymlar Ýerde Merkuriniň ilkinji bölekleriniň tapylandygyny habar berdiler

Afrikada tapylan iki meteorit Merkuriý planetasynyň ylma mälim bolan ilkinji bölekleri bolup çykdy. Bu barada Icarus ylmy žurnaly habar berýär. Eger ylmy çaklama tassyklansa, bu Ýerde Güne iň golaý planetanyň meteoritleriniň tapylmagyna degişli ilkinji ýagdaý bolar...

07.07.2025 10:53
3.5k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
10k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...

06.07.2025 15:03
11k+

Heopsyň piramidasynda hakyky gurluşykçylaryň atlary tapyldy, olar gul däl bolup çykdy

Arheologlar Heopsyň piramidasynda ozal näbelli ýazgylary tapdylar, bu onuň gurluşykçylarynyň gelip çykyşyny anyklamaga kömek edýär diýip, Daily Mail ýazýar. Müsüri öwreniji alym Zahi Hawassyň berýän maglumatlaryna görä, täze açyşlar gadymy grek awtorlarynyň piramidany 100 müň sany gullaryň gurandygy baradaky tassyklamany ýalana çykarýar...