Alymlar doňzuň agzynda adam dişlerini ösdürdiler

  • 30.04.2025 12:25
  • 5.8k+

ABŞ-da Tafts uniwersitetiniň alymlary doňzuň äňinde adam dişlerine meňzeş dişleri ösdürdi. Stem Cells Translational Medicine žurnalynda beýan edilen tejribe biologiki diş implantlaryny döretmäge tarap ýol açýar.

Ylmy gözlegçiler adamyň hem-de doňzuň öýjüklerini birleşdirdi. Adamlardan dentini we pulpany emele getirýän mezenhimal öýjükler, doňuzlardan bolsa syrça jogap berýän epitelial öýjükler alyndy. Doňuz öýjükleri, adatça, mal soýlandan soň zyňylýan diş düwünçeklerinden alyndy.

“Adamyň epitelial öýjükleri dişiň giçki ösüş döwründe elýeterli bolmaýar, şonuň üçin biz doňzuň öýjüklerini ulandyk. Bu haýwanlarda birnäçe diş toplumy ösýär, bu hem olary tüýs laýyk gelýän donora öwürýär” – diýip, alymlar belleýär.

Öýjükler bioinženeriýa karkasyna ýerleşdirildi we doňuzlaryň äňine oturdyldy. Üç aýyň içinde dişler tebigy ýaly ösdi, ýöne olar diş etini ýaryp çykmady. Gurluşy we ösüş tizligi boýunça olar adamyňka ýakyn boldy.
Ylmy gözlegiň maksady hassanyň öýjüklerinden diş ösdürmegi öwrenmekden ybarat. Alymlar uzak möhletleýin netijeleri öwrenmegi we usuly adamlar üçin uýgunlaşdyrmagy meýilleşdirýär.

“Häzirlikçe öz dişiňi mümkin boldugyndan uzak saklamak gerek. Eger olaryň ýitgisi gutulgysyz bolsa, biologiki implantlar olaryň ornuny tutup biler” – diýip, awtorlar belleýär.

Tehnologiýa stomatologiýada rewolýusiýany wada berýär: protezleriň deregine hassalar dikelmäge ukyply “janly” dişlere eýe bolup biler. Ýöne kliniki synaglaryň heniz uzakdadygyny bellemek gerek. 


şu gün 16:09
2.7k+

Iň gadymy naýzalary Germaniýanyň çäginde ýaşap geçen neandertallar ýasapdyr

Ýewropaly antropologlar Saksoniýadan (Germaniýa) tapylan Şöningen naýzalarynyň, takmynan, 200 müň ýyl ozal döredilendigini kesgitlediler. Bu öň pikir edişimizden 100–200 müň ýyl soňdur. Science Advances žurnalynda çap edilen barlag naýzalaryň geýdelberg adamlaryna däl-de, neandertallara degişlidigini görkezýär...

şu gün 16:04
2.7k+

Dünýä boýunça ummanlaryň düýbüniň bary-ýogy 0,001%-i ylmy taýdan öwrenilipdir

Amerikaly alymlaryň geçiren täze barlagy çuň suwly ummanlaryň düýbüniň bary-ýogy 0,001%-iniň wizual görüş arkaly öwrenilendigini görkezdi. Bu Belgiýanyň tutýan meýdanyndan takmynan on esse kiçi diýmegi aňladýar...

şu gün 11:25
5.7k+

Marsyň jümmüşinde uly kölüň gizlenip ýatandygy anyklandy

Halkara alymlar topary Marsyň jümmüşinde suwuk suwly kölüň bardygynyň subutnamalaryny tapdy. Bu barlagy Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Geologiýa we geofizika institutynyň, Awstraliýanyň milli uniwersitetiniň we Milanyň Bikokka  uniwersitetiniň hünärmenleri geçirdi...

şu gün 11:23
3k+

Alymlar suw desgalaryny arassalamak üçin bir gezeklik, iýilýän robotlary döretdiler

EPFL intellektual ulgamlar laboratoriýasyndan (Şweýsariýa) aspirant Şuhang Çžan we onuň topary täze bir taslamany, ýagny daşky gurşawa zyýan bermezden, suwuň üstünde ýüzüp bilýän kiçijik robotlary hödürlediler...