Gara tomzaklar maslyk bilen iýmitlenmekligi 37 million ýyl ozal özleşdiripdir

  • 25.10.2025 15:42
  • 6.4k+

Takmynan, 37 million ýyl ozal Argentinanyň Patagon peslikleri giň otluklar bilen örtülen bolup, bu ýer gylyç dişli torbalylaryň, äpet guşlaryň hem-de tapirlere we atlara meňzeş uly ot iýiji haýwanlaryň ýaşaýan mekany bolupdyr. Şu döwürde gara tomzaklaryň käbir görnüşlerinde üýtgeşik iýmit endigi ýüze çykypdyr — olar çüýrän maslyklar bilen iýmitlenip başlapdyrlar.

Bu herekete degişli yzlar tomzaklaryň öz neslini iýmitlendirmek we goramak üçin guran ýerasty köwekleriniň daşlaşan galyndylarynda saklanyp galypdyr. 5000-den gowrak şeýle köwegiň täze ylmy seljermesi gara nekrofag tomzaklaryň maslyk bilen iýmitlenmeginiň ozal çak edilenden onlarça million ýyl öň dörändigini ýüze çykardy. Bu netijeler Palaeontology žurnalynda neşir edildi.
Argentinanyň Tebigat ylymlary muzeýinden alym Liliana Kantiliniň geçiren barlaglarynda tomzaklaryň daşa öwrülen «gumalaklarynyň» himiki düzümine seredildi. Seljerme şunuň ýaly nekrofag görnüşleriň liçinkalarynyň gumalaklaryň içindäki ýörite bölümçelerde oturyp, maslyk bilen iýmitlendigini görkezýär. Argentinadan, Çiliden, Urugwaýdan we Ekwadordan tapylan jemi 5340 sany galyndynyň analizi maslyk bilen iýmitlenmegiň takmynan 37,7 million ýyl ozal başlandygyny tassyklady.
Bu aýdylanlar häzirki zaman skarabeýiniň 74 görnüşinde geçirilen genetiki barlaglar bilen hem gabat gelýär — ol barlaglar nekrofag tomzaklaryň toparynyň 35–40 million ýyl ozal ýüze çykandygyny görkezýär.
Alymlar tomzaklaryň maslyk bilen iýmitlenmäge geçmegini şol döwürde giň ýaýran baý megafauna bilen baglanyşdyrýarlar. Ilki bilen tomzaklar ot iýýän haýwanlaryň dersi bilen iýmitlenipdirler, ýöne çeşme üçin bäsdeşligi peseltmek maksady bilen olaryň käbir görnüşleri soňra maslyk bilen iýmitlenmäge uýgunlaşypdyr.


29.12.2025 12:40
2.1k+

Şweýsariýaly inženerler jansyz langustinleriň gabyklaryndan robot ýasadylar

Lozanna Federal Politehniki mekdebiniň (EPFL) ýanyndaky CREATE laboratoriýasynyň inženerleri öli langustinleriň ekzoskeletlerini esas hökmünde ulanyp, biogibrid robotlaryny işläp düzdüler. Berk hitinden ybarat bolan bu organiki gurluşlar biologik berkligi we bogun membranalarynyň çeýeligini özünde jemleýän täsin gurluşlary döretmäge mümkinçilik berdi...

29.12.2025 11:56
2.5k+

Britaniýaly alymlar elektromagnit päsgelçilikleriniň 99,97%-ini bökdeýän dury plýonkany oýlap tapdylar

Glazgo uniwersitetiniň alymlary elektromagnit şöhlelenmesiniň 99,97%-den gowragyny yzyna serpikdirip bilýän örän inçe, çeýe we dury nanoplýonkany oýlap tapdylar. Bu material Wi-Fi we 5G signallarynyň täsir edýän şertlerinde geýilýän sensorlaryň, lukmançylyk enjamlarynyň we çeýe displeýleriň bökdençsiz işlemegini üpjün etmek üçin niýetlenendir...

29.12.2025 11:06
2.1k+

Alymlar ýaldyrawuk tomzaklaryň aragatnaşyk ýörelgesinden peýdalanyp, ýerden daşardaky aňy gözlemegi teklip etdiler

Arizona ştatynyň uniwersitetiniň alymlary ýerden daşary aňy gözlemek üçin täze strategiýany hödürlediler. Ol biologik aragatnaşyk ýörelgelerine we pulsarlary (neýtron ýyldyzlaryny) fon hökmünde ulanmaga esaslanýar...

29.12.2025 11:00
1.7k+

Alymlar beýnä ünsüni jemlemäge kömek edýän gen tapdylar

Rokfeller institutynyň alymlary Nature Neuroscience žurnalynda ünsüň tebigatyna bagyşlanan ylmy işlerini çap etdiler. Gözlegler ünsi jemlemek ukybynyň diňe bir beýnidäki peýdaly signallaryň güýçlenmegine däl, eýsem "fon" işjeňliginiň (beýnidäki artykmaç sesleriň) peselmegine-de baglydygyny görkezýär...