Gara tomzaklar maslyk bilen iýmitlenmekligi 37 million ýyl ozal özleşdiripdir

  • 25.10.2025 15:42
  • 6.4k+

Takmynan, 37 million ýyl ozal Argentinanyň Patagon peslikleri giň otluklar bilen örtülen bolup, bu ýer gylyç dişli torbalylaryň, äpet guşlaryň hem-de tapirlere we atlara meňzeş uly ot iýiji haýwanlaryň ýaşaýan mekany bolupdyr. Şu döwürde gara tomzaklaryň käbir görnüşlerinde üýtgeşik iýmit endigi ýüze çykypdyr — olar çüýrän maslyklar bilen iýmitlenip başlapdyrlar.

Bu herekete degişli yzlar tomzaklaryň öz neslini iýmitlendirmek we goramak üçin guran ýerasty köwekleriniň daşlaşan galyndylarynda saklanyp galypdyr. 5000-den gowrak şeýle köwegiň täze ylmy seljermesi gara nekrofag tomzaklaryň maslyk bilen iýmitlenmeginiň ozal çak edilenden onlarça million ýyl öň dörändigini ýüze çykardy. Bu netijeler Palaeontology žurnalynda neşir edildi.
Argentinanyň Tebigat ylymlary muzeýinden alym Liliana Kantiliniň geçiren barlaglarynda tomzaklaryň daşa öwrülen «gumalaklarynyň» himiki düzümine seredildi. Seljerme şunuň ýaly nekrofag görnüşleriň liçinkalarynyň gumalaklaryň içindäki ýörite bölümçelerde oturyp, maslyk bilen iýmitlendigini görkezýär. Argentinadan, Çiliden, Urugwaýdan we Ekwadordan tapylan jemi 5340 sany galyndynyň analizi maslyk bilen iýmitlenmegiň takmynan 37,7 million ýyl ozal başlandygyny tassyklady.
Bu aýdylanlar häzirki zaman skarabeýiniň 74 görnüşinde geçirilen genetiki barlaglar bilen hem gabat gelýär — ol barlaglar nekrofag tomzaklaryň toparynyň 35–40 million ýyl ozal ýüze çykandygyny görkezýär.
Alymlar tomzaklaryň maslyk bilen iýmitlenmäge geçmegini şol döwürde giň ýaýran baý megafauna bilen baglanyşdyrýarlar. Ilki bilen tomzaklar ot iýýän haýwanlaryň dersi bilen iýmitlenipdirler, ýöne çeşme üçin bäsdeşligi peseltmek maksady bilen olaryň käbir görnüşleri soňra maslyk bilen iýmitlenmäge uýgunlaşypdyr.


04.12.2025 15:34
1.3k+

Alymlar yslary beýnä ultrases arkaly geçirmegi öwrendiler

Inženerler we barlagçylar topary ilkinji gezek ys alyş ukybyna jogap berýän merkeze gönükdirilen ultrasesiň kömegi bilen adamlarda yslary – mysal üçin, “arassa howa” ýa-da “ýanan odun” ýaly duýgulary döredip bildiler...

30.11.2025 22:24
4.9k+

Türkmenistanyň ýaş startapçylarynyň bäsleşiginiň jemleri jemlenildi

Türkmenistanda «Türkmenistan – mümkinçilikleriň ýurdy» atly ýaş innowatorlaryň bäsleşigi tamamlandy. Ol tehnologiýa, ylym we telekeçilik dünýäsinde özlerini görkezmäge taýýar mekdep okuwçylaryny, talyplary we ýaş mugallymlary birleşdirdi...

30.11.2025 20:51
8.9k+

Garynjalarda agalygy eýelemegiň täsin taktikasy ýüze çykaryldy

Ýaponiýaly alymlar garynjanyň käbir görnüşleriniň başga koloniýalary eýelemek üçin ulanýan täsin mehanizmini ýüze çykardylar. Görnüşine görä, käbir korolewa-basyp alyjylar himiki ýaragy ulanyp, işçi garynjlary aldaw bilen öz urugbaşyny ýok etmäge mejbur edýärler we onuň ýerini eýeleýärler...

26.11.2025 11:15
2.1k+

Türkmen alymlary alunitiň, tozganyň we rozmariniň binýadynda fitomineral bejeriş gelini işläp taýýarladylar

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugy «Alunitiň, tozganyň (Taraxacum officinale) we rozmariniň (Rosmarinus officinalis) fitomineral bejeriş geli» atly işläp taýýarlamak tehnologiýasyna awtorlyk hukugyny bellige aldy...