Hytaýly alymlar Aýyň birwagtlar magma ummany bilen örtülendigini tassyklaýar

  • 05.03.2025 16:10
  • 3.7k+

Geohimiýa institutynyň hytaýly alymlary Aý nusgalarynyň seljermesiniň netijelerini hödürledi. Olar Aýyň emele gelmeginiň irki döwürlerinde Aýda global magma ummanynyň bolandygy baradaky çaklamany tassyklady. Maglumatlar “Çane-6” missiýasy bilen getirilen Aý topragynyň seljermesiniň dowamynda alyndy.

Aýyň görünýän we arka taraplaryndaky bazaltlaryň düzüminiň seljermesi olaryň himiki düzüminiň meňzeşligini görkezdi, bu bolsa Aýyň irki tapgyrlarynda onuň bir umumy magmatik barlygynyň bolandygyny görkezýär. Gurşun izotoplarynyň derňewi magma ummanynyň gatamagyndan soň Aýyň dürli ýerleriniň ewolýusiýasyndaky tapawutlary ýüze çykardy.
Nazaryýete görä, Aýda magma ummany Aýyň doly erän döwründe bolupdyr. Sowamadan we kristallaşmadan soň, agyr elementler aşak çöküp, mantiýany emele getiripdir, ýeňil minerallar bolsa, ýokary çykyp, gabygy emele getiripdir. Bu gatlaklaryň araçäginde kripto diýlip atlandyrylýan elementlere baý gatlak peýda bolupdyr.
Şeýle-de, ylmy gözlegçiler uly göwrümli çaknyşmalaryň Aýyň fiziki-himiki düzümine täsir edendigini belledi. Şeýle wakalaryň biri Günorta polýus basseýniniň – Eýtkeniň döremegi boldy, onuň ýaşy 4,2 milliard ýyldan gowrak.
Bu maglumatlar Aýyň irki taryhy we onuň ewolýusiýasy baradaky bilimleri gaýtadan gözden geçirmäge çagyrýar.


düýn 18:34
1.4k+

Astronom tutuş Älemiň “aýlanmagynyň” alamatlaryny tapdy

Amerikaly astronom, ABŞ-nyň Harby-deňiz obserwatoriýasynyň ylmy işgäri Waleriý Makarow tutuş Älemiň aýlanýandygyna mümkin bolan subutnamalary tapandygyny aýdýar. Üstesine-de, aýlanma ugry ençeme gezek üýtgän bolmaly diýip, Nature Astronomy žurnalyndaky ylmy gözlege salgylanyp, TASS habar berýär...

düýn 14:13
4.9k+

Müsürde ýitirilen gadymy Imet şäheri tapyldy: ol ýerde birwagtlar köp gatly jaýlar bolupdyr

Arheologlar Müsüriň gadymy Tanis şäherinden 10 km uzaklykda, Nil deltasynyň golaýynda ýitirilen Imet şäheriniň üstüni açdy. Gazuw-agtaryş işleri Mançester uniwersitetinden Müsüri öwrenýän alym Niki Nilseniň ýolbaşçylygynda geçirildi diýip, Daily Mail habar berýär...

düýn 14:09
1.7k+

ABŞ ýene-de hususy kosmos gämilerini uçurmak boýunça rekordy täzeledi

ABŞ bir aýda amala aşyrylan täjirçilik kosmos uçuşlarynyň sany boýunça täze rekord goýdy. Federal raýat awiasiýa edarasynyň (FAA) maglumatlaryna görä, iýun aýynda amerikan kompaniýalary jemi 21 uçuşy amala aşyrdy diýip, Space...

04.07.2025 18:32
4.7k+

Uelsiň paýtagtynda şäher seýilgähiniň aşagyndan bürünç asyrynyň mazary tapyldy

Britaniýanyň Kardiff şäherindäki Trelaý seýilgähiniň aşagyndan meýletinçi  arheologlar bürünç eýýamynyň mazaryny tapdylar. Tapyndylar takmynan b.e. öňki 1500-nji ýylda gurlan tegelek jaýyň gapdalyndan tapyldy. Bu bina bu ýerden iki ýyl ozal gazylyp tapylypdy...