Gadymy müsürlileriň metallurgiýasy piramidalaryň golaýyndaky topragy asyrlarboýy zäherläp gelipdir

  • 05.09.2024 14:37
  • 11k+

Alymlar gadymy müsürlileriň metallurgiýa işleri bilen baglanyşykly Giza piramidalarynyň golaýynda topragyň metallar bilen uly möçberlerde hapalanandygyny ýüze çykardylar diýip, Eos ýazýar.

Geology žurnalynda çap edilen barlag 4600 ýyl ozal piramidanyň golaýynda ýerleşýän Hufu gämi duralgasynyň çäginde mis gurallaryň önümçiliginiň işjeň alnyp barlandygyny görkezýär.
Nil derýasynyň ýitip giden şahasynyň boýunda ýerleşen bu gämi duralgasy piramidalaryň gurluşygy üçin materiallary getirmegiň we mis gurallary öndürmegiň esasy merkezi bolupdyr. Iş gurallaryny ýasamakda ulanylýan misiň düzümine onuň berkligini artdyrýan myşýak goşulypdyr. Çökündi dag jynslarynyň köpçülikleýin spektrometrik derňewi misiň, myşýagyň, alýuminiň, demriň we titanyň ýokary derejededigini görkezdi.
Netijelerden çen tutsaň, hapalanma takmynan b.e. öňki 3265-nji ýylda, ýagny çak edilişinden 200 ýyl gowrak öň başlanypdyr. Piramidalaryň gurluşygy gidýärkä  hapalanma iň ýokary derejä ýetipdir (takmynan b.e. öňki 2500-nji ýyl) we b.e. öňki 1000-nji ýyla çenli ýokary derejede bolmagynda galypdyr. Bu döwürde misiň derejesi tebigy ýagdaýdakydan 5-6 esse ýokary bolup, bu sebitde senagat işjeňliginiň gaty ýokary bolandygyny görkezýär.
Metal önümçiligi Nil derýasynyň derejesiniň üýtgemegi we jemgyýetçilik çökgünlikleri şertlerinde-de işjeňligini bes etmändir. Takmynan, b.e. öňki 2200-nji ýylda, pese gaçyşlyk we jemgyýetçilik tolgunyşyklary döwründe hapalanmanyň derejesi ýokarylygyna galypdyr, bu bolsa infrastrukturanyň durnuklylygyny saklandygyny görkezýär.
Wagtyň geçmegi bilen Niliň suw joşmalarynyň arnalary arçamagy netijesinde oba hojalygynyň işjeňligi artypdyr we metaldan ýasalan gurallar gerek bolup başlapdyr.


23.10.2025 18:07
8.4k+

Tutanhamonyň aramgähine jaýryklar we çyglylyk sebäpli ýumrulmak howpy abanýar

Müsüriň Patyşalar jülgesindäki ýaşy 3,3 müň ýyldan geçýän Tutanhamonyň aramgähine weýran bolmak howpy abanýar. Kair uniwersitetiniň alymlarynyň gözlegi desganyň içinde uly jaýryklaryň emele gelendigini we çyglylygyň derejesiniň ýokarlanýandygyny görkezdi...

23.10.2025 09:57
6.7k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

14.10.2025 13:44
3.9k+

IUCN-iň hasabaty: 48 müňden gowrak haýwan görnüşi ýitmek howpunyň astynda

Tebigaty goramagyň halkara bileleşigi (IUCN) bütin dünýäde 48 646 haýwan we ösümlik görnüşiniň ýitmek howpunyň astyndadygy barada hasabat berdi. Maglumatlar Abu-Dabide Bileleşigiň kongresinde hödürlenen Gyzyl sanawyň soňky täzelenmesinde getirilýär...