Singapurda gajetleriň kognitiw ukyplaryna ýetirýän täsiri öwrenildi

  • 04.02.2023 23:23
  • 9.7k+

Singapurly alymlar çagalykda gajetleriň ulanylmagy bilen beýniniň ösüşiniň arasyndaky baglanyşygy ýüze çykardylar. Irki çagalykda gajetleriň aşa köp ulanylmagy kämillik döwründe kognitiw ukyplarynyň ýaramazlaşmagyna getirip biler. Bu barada singapurly alymlaryň barlaglaryna salgylanyp, “Streýts taýms” gazeti habar berdi diýip, bigasia.ru belleýär.

Birnäçe ýylyň dowamynda geçirilen tejribede alymlar 506 çagany synladylar. Olar çagalaryň ene-atalaryndan olaryň bir günüň dowamynda dürli gajetleriň ekranynyň öňünde ortaça näçe wagt sarp edýändigi barada maglumat ýygnadylar. Soňra barlagdan geçirilýänleri ekranyň öňünde sarp edýän wagtlaryna görä toparlara böldüler we bir ýaşdaky, bir ýarym ýaşdaky we dokuz ýaşdaky çagalary synagdan geçirdiler.
Irki çagalyk döwründe çaga gajetlere näçe köp wagt sarp etse, alymlar beýni işjeňliginde şonça-da düýpli gyşarmalary we akyl ýetiriş ukyplarynyň bozulmalaryny ýüze çykardylar. Aýratynam, gözlegçiler gajetleriň aşa köp ulanylmagy bilen impulslary we duýgulary dolandyrmaga, köp basgançakly görkezmeleriň ýerine ýetirilmegine, ünsüň jemlenmegine we çylşyrymly meseleleriň çözülmegine jogap berýän beýniniň ýerine ýetiriji funksiýalarynyň bozulmalarynyň arasyndaky baglanyşygy ýüze çykardylar.
Alymlar gajetleriň ýerine ýetiriji funksiýalaryň ýerine ýetirilmegine jogap berýän kelle beýnisiniň prefrontal bardasynyň ösüş prosesine ýaramaz täsir edýändigini öňe sürýärler. Beýniniň bu bölegi ömrüň uniwersitet ýaşyna çenli ösýär, şonuň üçin ol daşarky faktorlaryň täsir etmek howpuna ýykgyn bolýar. “Haçan-da çaga ekrana seredende, ony ýokary dinamiki üýtgeşmeler, ýagtylyk çeşmesiniň hemişe ýanyp sönmesi we işlenmegi üçin ep-esli kognitiw serişdelerini talap edýän sahna üýtgemeleri gurşap alýar. Beýni aşa ýüklenýär we ýerine ýetiriji funksiýalary özleşdirmek üçin ýeterlik derejede serişdeleri bölüp bilmeýär” – diýlip, alymlaryň bilelikdäki beýanynda aýdylýar.
Singapuryň Milli uniwersitetinden we Singapuryň Kliniki medisina institutyndan başga-da, barlaglara Milli Bilim institutynyň, “Keý-Keý” zenanlar we çagalar hassahanasynyň, Makgill uniwersitetiniň hem-de Garward lukmançylyk mekdebiniň işgärleri gatnaşdy.


24.07.2025 10:31
2.9k+

Perm ülkesinde Ýerdäki iň gadymylara degişli jandarlaryň yzlary tapyldy

Russiýanyň Perm ülkesinde suwuň yza çekilmegi üýtgeşik paleontologiki açyşlara getirdi. Şirokowskiý suw howdanynyň kenarynda Ýeriň ýüzünde 550 mln ýyldan gowrak ozal ýaşap geçen gadymy köp öýjükli organizmleriň yzlary tapyldy...

22.07.2025 12:35
7.1k+

Awstriýaly alymlar mikroplastik bilen öýkende howply täze döremäniň arasynda baglanyşyk tapdylar

Awstriýadaky Wena lukmançylyk uniwersitetiniň alymlary mikroplastigi we nanoplastigi demiňe dartmagyň öýkeniň öýjüklerinde kanserogeneziň irki döwürleri bilen baglanyşykly howply üýtgeşmelere getirip biljekdigini anykladylar...

22.07.2025 12:28
5.1k+

Haýwanlar bilen ösümlikleriň aragatnaşygyň ilkinji ylmy delilleri peýda boldy

Tel-Awiw uniwersitetiniň barlagçylary ösümlikler bilen haýwanlaryň arasyndaky özara akustiki aragatnaşygy hasaba aldylar. Ösümlikler öz ýagdaýyny aňladýan sesleri çykarýarlar, haýwanlar bolsa jogap hökmünde özlerini alyp barşyny üýtgedýärler diýip, uniwersitetiň metbugat gullugy habar berýär...

21.07.2025 13:51
7.3k+

Äpet ýyrtyjy ihtiozawryň keşbi dikeldildi. Onuň sesi basýan ýüzgüçleri bolupdyr

Paleontologlaryň halkara topary ýura döwrüniň äpet ihtiozawry bolan temnodontozawryň keşbini dikeldip, onuň özboluşly aýratynlygyny ýüze çykardylar. Onuň suwda ýüzýärkä sesi basmaga ukyply ýüzgüçleri bolupdyr diýip, Nature žurnalynda çap edilen barlagyň netijesinde aýdylýar...