Özbegistanda ýaşy 9,2 müň ýyla barabar bolan ekerançylyk gurallary we däneleri tapyldy

  • 28.08.2025 07:12
  • 6.5k+

Özbegistanyň günortasynda, Surhandarýa derýasynyň jülgesinde, Toda gowagynda Özbegistandan, Hytaýdan we Ýewropadan arheologlaryň topary gadymy adamlaryň gonalgasyny tapdy. Onuň ýaşy, takmynan, 9,2 müň ýyla barabar. Bu ýerde daş oraklary, ýabany arpanyň we beýleki ekinleriň däneleri, şeýle-de awçy-ýygnaýjylar tarapyndan ýygnalan ösümlik galyndylary tapyldy diýip, TASS habar berýär.

Bu gonalga irki neolit döwrüne degişli. Ylmy gözlegçiler alma çigitlerini we pisse gabyklaryny, uzyn we inçe päkili daş pyçaklaryny, degirmen we beýleki zähmet gurallaryny tapdy. Gurallardaky sypjyryk yzlary olaryň ýabany arpanyň baldagyny kesmek we däneleri işlemek üçin ulanylandygyny görkezdi.
Arheologlar şeýle yzlara ozal Lewantyň ilkinji ekerançylarynyň oraklarynda we Gyrgyzystandaky Fergan jülgesiniň günorta böleginde ýerleşýän Obişir-5 toplumynyň has giçki artefaktlarynda-da duşupdy. Bu Ýewraziýanyň dürli sebitlerinde irki ekerançylyk däpleriniň bir wagtda diýen ýaly peýda bolandygyny görkezýär.
Alymlaryň pikiriçe, medeni ekinler tötänleýin ýüze çykypdyr. Daýhançylyk sungaty Ýakyn Gündogarda, Hindistanda we Eýranda, takmynan, 12-10 müň ýyl ozal adamlaryň oturymly durmuş ýörelgesine geçmegi bilen emele gelipdir. Bu däpler soň beýleki sebitlere-de ýaýrapdyr.
Toda gowagyndaky tapyndylar oturymly ekerançylyga geçişiň nähili bolandygyna we gadymy adamlaryň däneli ekinleri işlemegi we saklamagy nädip özleşdirendigine düşünmäge kömek edýär.
Ozal Özbegistanyň daş asyryna degişli Obi-Rahmat diýen ýerinde arheologlar ýaşy 80 müň ýyldan gowrak bolan ýaý bilen oklary tapdy. Bu bolsa sebitiň gadymy ýaşaýjylarynda aw awlamak başarnyklarynyň ir ýüze çykandygyny görkezýär.


23.10.2025 09:57
6.7k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

20.10.2025 10:52
11k+

Angliýada bitewi diýen ýaly “gylyç şekilli ażdarha” tapyldy

Beýik Britaniýanyň Ýura kenarynda alymlar öň belli bolmadyk, delfiniň ululygyndaky gadymy deňiz süýrenijisi — ihtiozawryň bitin diýen ýaly skeletini tapdylar. Britan paleontologlary Papers in Paleontology žurnalynda çap eden makalasynda bu tapyndynyň ihtiozawrlaryň ewolýusiýasynyň taryhyndaky boşlugy doldurmaga kömek edýändigini belleýärler...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

13.10.2025 09:51
6.7k+

Türkiýedäki Karahantepede adamyň şekili bolan gadymy daş sütüni tapyldy

Türkiýäniň günorta-gündogaryndaky neopolit döwrüne degişli Karahantepe sebitinde gazuw-agtaryş işleri wagtynda adamyň şekili bolan T-şekilli daş sütüni tapyldy. Bu barada Türkiye Today habar berýär. Ozal alymlar goňşy Göbekli-Tepede hem eliň we penjäniň şekili bolan şuňa meňzeş sütünleri tapypdy, ýöne bu ullakan daş böleginde ýüzüň şekili mese-mälim oýulan ilkinji tapyndy boldy...