Özbegistanda ýaşy 9,2 müň ýyla barabar bolan ekerançylyk gurallary we däneleri tapyldy

  • 28.08.2025 07:12
  • 6.5k+

Özbegistanyň günortasynda, Surhandarýa derýasynyň jülgesinde, Toda gowagynda Özbegistandan, Hytaýdan we Ýewropadan arheologlaryň topary gadymy adamlaryň gonalgasyny tapdy. Onuň ýaşy, takmynan, 9,2 müň ýyla barabar. Bu ýerde daş oraklary, ýabany arpanyň we beýleki ekinleriň däneleri, şeýle-de awçy-ýygnaýjylar tarapyndan ýygnalan ösümlik galyndylary tapyldy diýip, TASS habar berýär.

Bu gonalga irki neolit döwrüne degişli. Ylmy gözlegçiler alma çigitlerini we pisse gabyklaryny, uzyn we inçe päkili daş pyçaklaryny, degirmen we beýleki zähmet gurallaryny tapdy. Gurallardaky sypjyryk yzlary olaryň ýabany arpanyň baldagyny kesmek we däneleri işlemek üçin ulanylandygyny görkezdi.
Arheologlar şeýle yzlara ozal Lewantyň ilkinji ekerançylarynyň oraklarynda we Gyrgyzystandaky Fergan jülgesiniň günorta böleginde ýerleşýän Obişir-5 toplumynyň has giçki artefaktlarynda-da duşupdy. Bu Ýewraziýanyň dürli sebitlerinde irki ekerançylyk däpleriniň bir wagtda diýen ýaly peýda bolandygyny görkezýär.
Alymlaryň pikiriçe, medeni ekinler tötänleýin ýüze çykypdyr. Daýhançylyk sungaty Ýakyn Gündogarda, Hindistanda we Eýranda, takmynan, 12-10 müň ýyl ozal adamlaryň oturymly durmuş ýörelgesine geçmegi bilen emele gelipdir. Bu däpler soň beýleki sebitlere-de ýaýrapdyr.
Toda gowagyndaky tapyndylar oturymly ekerançylyga geçişiň nähili bolandygyna we gadymy adamlaryň däneli ekinleri işlemegi we saklamagy nädip özleşdirendigine düşünmäge kömek edýär.
Ozal Özbegistanyň daş asyryna degişli Obi-Rahmat diýen ýerinde arheologlar ýaşy 80 müň ýyldan gowrak bolan ýaý bilen oklary tapdy. Bu bolsa sebitiň gadymy ýaşaýjylarynda aw awlamak başarnyklarynyň ir ýüze çykandygyny görkezýär.


düýn 23:23
813

Müsürde 20 ýyldan soň faraon Amenhotep III-niň aramgähini dikeldiş işleri tamamlandy

Müsürde Luksoryň günbatar kenaryndaky Patyşalar jülgesinde faraon Amenhotep III-niň aramgähini dikeltmek işleri tamamlandy. Bu barada ýurduň syýahatçylyk we gadymy ýadygärlikler ministri Şerif Fathi habar berdi...

30.09.2025 18:01
2.5k+

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...

30.09.2025 10:22
4.1k+

Kofein çylşyrymly meseleleri çözmekde adamlaryň tutanýerliligini ýokarlandyrýar

Täze barlag kofeniň çylşyrymly ýa-da bölekleýin çözmek mümkin bolmadyk meseleleri çözmekde tutanýerliligi ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Munuň täsiri dartgynly ýagdaýdaky adamlarda has hem göze ilýärdi. Synaglara ABŞ-nyň Massaçusets ştatynyň Amhýorst kollejiniň 329 talyby gatnaşdy...

29.09.2025 12:30
3.6k+

Ýaponiýada mör-möjekleri çekmek üçin "garynja aldawyny" ulanýan ösümlik tapyldy

Ýaponiýada duş gelýän Vincetoxicum nakaianum atly ösümlik tozanlanmak üçin adatdan daşary strategiýany ulanýar. Ol ýarym iýlen ýa-da ýaralanan garynjalaryň çykarýan ysyny gaýtalap, tohumly mör-möjekleri özüne çekýär...