Iň gadymy arz-şikaýatyna 4 müň ýyl: gaharly alyjy arzyny palçyk tagtasynda ebedileşdiripdir

  • 15.04.2025 00:01
  • 9.3k+

B.e.öň 1750-nji ýylda Mesopotamiýanyň ýaşaýjysy tarapyndan hili pes haryt üçin ýazylan şikaýat arzasy taryhda iň gadymylaryň biri hasaplanýar. Onuň awtory Nanni söwdagär Ea-nasirden satyn alan mis tokgalarynyň hilinden nägile bolupdyr. Bu artefakt barada giňişleýin makala bilen ScienceAlert neşiri paýlaşdy.

Öz nägileligini Nanni 11,6 x 5 sm ululykdaky palçykdan ýasalan tablisada galdyrdy. Şikaýatyň teksti tablisanyň iki tarapyna-da ýazylypdyr. Akkad dilinden terjime Adolf Leo Oppengeým tarapyndan edildi. Ol 1967-nji ýylda ony özüniň “Mesopotamiýadan hatlar” kitabynda neşir etdi.
Görnüşi ýaly, Nanni haryt üçin öňünden tölän bolsa gerek. Harydy alanda bolsa ony mis tokgalarynyň hili lapykeç eden bolmaly. Ol birnäçe gezek söwdagäre öz adamlaryny iberip, puluny yzyna gaýtaryp bermegi talap edýär, ýöne bu netije bermeýär. Nanniniň aýtmagyna görä, söwdagär ilçiler bilen gödek gürleşip, olaryň özüni gödeklikde aýyplapdyr. Alyjy indi mis tokgalaryny diňe öz howlusynda barlajakdygyny aýtdy. Dawanyň nähili çözülendigi belli däl.
Gyzykly ýeri, bu tablisa Ea-nasiriň öýünde tapyldy. Ol ýerde başga müşderileriň hem arzalary bardy – söwdagär olaryň ählisini saklap galan bolmaly. Ýöne Nanniniň nägileligi, ähtimal, iň ýitisi we iň irkisi bolsa gerek. 


23.10.2025 09:57
6.7k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

30.09.2025 18:01
2.6k+

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...

30.09.2025 10:22
4.2k+

Kofein çylşyrymly meseleleri çözmekde adamlaryň tutanýerliligini ýokarlandyrýar

Täze barlag kofeniň çylşyrymly ýa-da bölekleýin çözmek mümkin bolmadyk meseleleri çözmekde tutanýerliligi ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Munuň täsiri dartgynly ýagdaýdaky adamlarda has hem göze ilýärdi. Synaglara ABŞ-nyň Massaçusets ştatynyň Amhýorst kollejiniň 329 talyby gatnaşdy...