Älemdäki «iň uly jisim» tapyldy: ululygy 1,3 mlrd ýagtylyk ýylyna deň

  • 09.02.2025 21:27
  • 9.7k+

Alymlar älemdäki «iň uly düzüm» hasaplanýan gurluşy ýüze çykardylar. Bu gurluşa «Kipu» diýlip at berildi. Onuň ululygy 400 megaparsege (1,3 milliard ýagtylyk ýylyna), massasy bolsa 200 kwadrillion Gün massasyna deňdir diýip, Astronomy and Astrophysics žurnalynda çap edildi.

Bu gurluşyň näderejede ägirtdigini göz öňüne getirmek gaty kyn. Alymlar şeýle uly gurluşlara «supergurluş» (superstructure) diýip at berýärler.
Supergurluşlar - galaktika toplumlaryny we supertoplumlary öz içine alýan ägirt uly kosmiki gurluşlardyr. Häzirki wagta çenli tapylan 5 sany supergurluş bar we olar älemdäki galaktika toplumlarynyň 45%-ini, galaktikalaryň bolsa 30%-ini öz içine alýar.
Alymlar bu gurluşlaryň ebedi saklanyp galmaýandygyny aýdýarlar. Kosmiki ösüşiň belli bir tapgyrynda olar böleklere bölünip, kiçi gurluşlara dargap gidýärler.
Kipu bilen baglanyşykly maglumatlar galaktikalaryň ösüşini öwrenmäge, modelleri gowulandyrmaga we has takyk hasaplamalary geçirmäge ýardam berer diýip, alymlar belleýärler.


29.06.2025 13:27
5.6k+

Ýantar daşynda ýaşy 40 million ýyla golaý bolan gadymy tarakan tapyldy

Kaliningraddaky “Ýantar kombinatynda” (RF-niň “Rosteh” döwlet korporasiýasyna degişli) 35–40 million ýyl mundan ozalky döwre degişli gadymy ýabany tarakan saklanýan täsin ýantar daşy tapyldy. Bu seýrek duş gelýän inklýuziýa 2-nji awgustda Moskwada geçiriljek AmberForum’25 halkara forumynyň çäklerinde guraljak täsin ýantarlar auksionynda esasy lotlaryň biri bolar...

29.06.2025 13:10
5.1k+

Gaýtadan işlenen plastik gormonal ulgam üçin zyýanly bolup çykdy

Plastik çökgünligine çözgüt gözläp, köp ýurtlar soňky onlarça ýylyň dowamynda plastikleri gaýtadan işlemäge aýratyn üns berdiler. Emma täze barlaglar bu usulyň hem howpsuz däldigini görkezýär. Nemes alymlarynyň geçiren ylmy işi Journal of Hazardous Materials žurnalynda neşir edilip, gaýtadan işlenen plastigiň janly organizmlere ýaramaz täsir ýetirip bilýändigini görkezdi...

28.06.2025 12:42
8.1k+

Aý raketasy üçin döredilen täze gaty ýangyçly tizlendiriji synag wagty partlady

26-njy iýunda Northrop Grumman kompaniýasynyň ABŞ-nyň Ýuta ştatyndaky synag meýdançasynda «Artemis IX» Aý missiýasy üçin niýetlenen SLS raketasynyň täze gaty ýangyçly tizlendirijisiniň synagy geçirildi. Işe girizilmeginden iki minut hem geçmänkä we otlaýyş prosesiniň tamamlanmagyna on sekunt galanda, enjamyň soplosy döwlüp, ýangyn döredi...

27.06.2025 18:11
5.2k+

Halkara kosmos stansiýasyna ilkinji gezek Hindistandan, Polşadan we Wengriýadan astronawtlar bardy

26-njy iýunda SpaceX kompaniýasynyň Crew Dragon kosmos gämisi Halkara kosmos stansiýasyna üstünlikli birikdi. Uçuş Axiom Space amerikan kompaniýasynyň Ax-4 («Aksiom-4») hususy missiýasynyň çäklerinde amala aşyryldy...