El-Pendonda (Ispaniýada) geçirilen barlaglaryň netijeleri boýunça Scientific Reports žurnalynda çap edilen materialda gadymy lukmançylyk bilen baglanyşykly haýran galdyryjy hakykatlar ýüze çykaryldy. B.e. öňki IV müňýyllyga degişli bolan bu ýerde alymlar depesinde trepanasiýanyň alamatlary bolan kelle süňküni tapdylar. Bu häzirki wagta çenli ylma mälim bolan iň gadymy hirurgiki bejergi bolup durýar.
Geçirilen barlaglar operasiýanyň orta gulak çişini bejermek üçin edilendigini görkezýär. Eger operasiýa geçirilmedik bolsady, çiş bejergisiz galyp, meningit keseline ýa-da ölüm howpuna sebäp bolup biljekdi.
Kelle süňküniň aýala degişlidigi anyklanyldy. Ol birnäçe aý ýa-da ýyl aralyk bilen iki gezek operasiýany başdan geçiripdir. Ilkinji operasiýa kesel ýerini arassalamak, suwy çykarmak we çişen süňk bölegini aýyrmak üçin geçirilipdir. Lukman gulagyň içinde ýerleşýän süňk bölegini gulak boşlugy bilen birleşdiripdir. Kelle süňkünde galan yzlara görä, ikinji operasiýa birneme soňrak geçirilipdir, şeýle-de onuň yzlary has aýdyň görünýär. Bu ýerden geň galdyrýan zat, ilkinji operasiýadan soň süňk dokumasynyň ösmegi üçin ýeterlik wagt bolupdyr.
Bu operasiýa metal gurallaryň entek oýlanyp tapylmadyk döwründe geçirilipdir. Hirurg kesiş işleri üçin ol ýerden tapylan, çakmak daşyndan ýasalan gurallary ulanypdyr. Bu operasiýa tegelek görnüşli deşiji usul bilen amala aşyrylypdyr we örän agyryly bolupdyr. Şonuň üçin «hirurglaryň» näsagy saklamak üçin güýç ulanandygy ýa-da näsaga psihotrop serişdeleri berendikleri çaklanylýar.
