Alymlar adamzadyň ýowuz howa şertlerine haçan uýgunlaşandygyny anykladylar

  • 22.01.2025 12:49
  • 8.5k+

Kanada, Ispaniýa, Tanzaniýa we beýleki ýurtlardan halkara antropologlar topary Homo erektusyň (dik ýöreýän adamyň) çöl howa şertlerinde ýaşamak ukybyny haçan öwrenendigini ýüze çykardylar. Bu barlagyň netijeleri Communications Earth & Environment ylmy žurnalynda çap edildi.

Homo erectus häzirki zaman adamlaryň iň gadymy göni ata-babalarynyň biri hasaplanýar. Homo erectus, takmynan, 2 million ýyl ozal Gündogar Afrikada peýda bolupdyr we dürli çaklamalara görä mundan 400 müň – 100 müň ýyl ozal nesli tükenip ýok bolupdyr.
Täze geçirilen barlagda topar Tanzaniýanyň Engaji Nanýori sebitiniň çäklerinde irki gominidleriň ýaşan ýerlerindäki arheologiki, geologiki we paleoklimatiki maglumatlary topladylar. 1,2 million – 1 million ýyl ozal bu sebitde özboluşly ösümlik örtügi bolan ýarym çöl şertleri höküm sürüpdir.
Netijeler, Homo erectus toparlarynyň bu ýerde ýaşandygyny, gurak howa şertlerine kem-kemden uýgunlaşandygyny, süýji suw çeşmelerine gaýdyp gelendiklerini we et böleklerini has netijeli kesmek üçin kesgir daş gurallaryny ýasandyklaryny görkezýär.
Alymlaryň pikirine görä, bu açyş öňki çaklamalary ret edýär. Mundan ozal diňe Homo sapiensler (akylly adam) ýowuz howa şertlerinde ýaşap bilipdir diýlip çaklanylýardy. Emma täze maglumatlar, Homo erectus görnüşiniň hem ýowuz şertlerde ýaşamagy başarandygyny görkezýär.


23.12.2025 18:00
4.9k+

Gadymy ösümlikler güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, mör-möjekleri özüne çekmek üçin gozalaryny gyzdyrypdyrlar

Biologlaryň halkara topary ösümlikleriň, güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, ýylylyk ýaýratma — "görünmeýän ýagtylyk" — arkaly mör-möjekleri özüne çekendigini anyklady. Bu açyş mezozoý eýýamynda agdyklyk eden, infragyzyl yşaratlara esaslanýan aragatnaşyk kanalynyň bolandygyny subut edýär...

21.12.2025 13:20
3.5k+

Fizikler eliňde ody saklamaga mümkinçilik berýän dury materialy oýlap tapdylar

Boulderdäki Kolorado uniwersitetiniň fizikleri binalary ýylatmagyň usullaryna düýpli täsir edip biljek MOCHI diýlip atlandyrylýan dury ýylylyk izolýasiýa materialyny döretdiler. Bu özboluşly oýlap tapyş barada Science žurnalynda habar berildi...

18.12.2025 22:07
2.7k+

Arheologlar Müsürde 4400 ýyllyk Gün ybadathanasyny tapdy

Kairiň golaýyndaky Abusir nekropolynda ýaşy, takmynan, 4400 ýyl bolan Gadymy Müsüriň Gün ybadathanasynyň harabalygy tapyldy. Bu ybadathana, çen bilen, b.e.öň 2420-nji ýyldan 2389-njy ýyl aralygynda V nesilşalygyň döwründe dolandyran faraon Niuserrä degişli bolupdyr...

17.12.2025 11:16
2.6k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...