Iň gadymy mawy gözli adamyň galyndylary tapyldy. Ol 17 müň ýyl ozal ýaşapdyr, ýöne ömri gysga bolupdyr

  • 28.12.2024 16:53
  • 9.6k+

Alymlar mundan 17 müň ýyl ozal ýaşap geçen iň gadymy mawy gözli adamyň galyndylaryny tapdylar. Ol ýürek ýetmezçiligi bolan çaga bolup çykdy diýip, Nature Communications žurnalyna salgylanýan ScienceAlert portaly ýazýar.

Arheologlar 1998-nji ýylda Italiýanyň Grotta-delle-Mura gowagynda bir oglanjygyň skeletini tapdylar, ýöne ony diňe indi häzirki zaman tehnologiýasy arkaly  içgin öwrenip bildiler.
Geçirilen barlaglar çaganyň bary-ýogy 7,5-18 aý ýaşandygyny görkezdi. Hemme zat çaganyň doglanda agyr doglandygyny görkezýär. Jeset jaýlanylanda hiç hili bezeg ýa-da zat goýulmazdan daş plitalaryň aňyrsyna dulanypdyr.
Gen seljermesi çaganyň OCA2 geninde mutasiýa bolandygyny ýüze çykardy, bu bolsa gözüň reňkine jogap berýän melanin pigmentiniň işläp çykarylyşyny azaldýar. Bu gen häzirki zamanyň mawy gözli adamlarynyň gelip çykyşyny görkezýän ýeke-täk mutasiýa bilen baglanyşykly. Häzirki wagtda bu mutasiýa ýewropalylaryň takmynan 40% -de duş gelýär.

"Bu çaga azyndan dokuz fiziologiki stresi başdan geçiripdir, olaryň üçüsi ýatgyda ýüze çykypdyr" – diýip, Bolonýa uniwersitetiniň arheology Ouen Higgins belleýär.

Çaganyň ejesi agyr stresden ejir çekip, göwrelilik döwründe ýeterlik iýmitlenmedik bolsa gerek. Çagada onuň ir aradan çykmagyna sebäp bolup biljek gipertrofik kardiomiopatiýa hem bolupdyr.
Bu barlagdan ozal, iň gadymy mawy gözli adam Demirgazyk Italiýada tapylan willabrunaly adamdyr öýdülýärdi. Ol takmynan 14 müň ýyl ozal ýaşap geçipdir. Alymlar oglanyň ata-babalarynyň bu adam bilen baglanyşykly bolup biljekdigine ynanýarlar.


düýn 20:05
5.4k+

Türkiýede tilki derisini geýen adamyň 8000 ýyllyk heýkeli tapyldy

Arheologlar Türkiýede bir adamyň toýundan ýasalan uly bolmadyk heýkeljigini tapdylar. Bu artefaktyň ýaşy, takmynan, 8000 ýyl töweregi diýip, DHA habarlar gullugy habar berdi. Dokuz santimetrlik heýkel Izmir welaýatynyň Kemalpaşa etrabynyň Ulujak depesinden tapyldy...

düýn 19:21
2k+

Beýik Britaniýada şokoladyň tagamyny güýçlendirýän saz döredildi

Beýik Britaniýada diňläniňde şokoladyň süýji tagamyny has güýçlendirýän saz döredildi diýip, New York Post habar berýär. Bristol uniwersitetinden kompozitor we ses boýunça hünärmen Natali Hiasint soňky 60 ýylda sazyň tagam duýgularyna ýetirýän täsiri baradaky ylmy gözlegleri öwrendi...

28.08.2025 07:12
6.1k+

Özbegistanda ýaşy 9,2 müň ýyla barabar bolan ekerançylyk gurallary we däneleri tapyldy

Özbegistanyň günortasynda, Surhandarýa derýasynyň jülgesinde, Toda gowagynda Özbegistandan, Hytaýdan we Ýewropadan arheologlaryň topary gadymy adamlaryň gonalgasyny tapdy. Onuň ýaşy, takmynan, 9,2 müň ýyla barabar...

25.08.2025 13:01
5.2k+

Angliýada rim esgerine degişli bolan ýaşy 2000 ýyllyk başgap dikeldildi

Angliýadaky Bolton muzeýinde ýaşy 2000 ýyl töweregi bolan ýüpekden ýasalan başgaby dikeltmek işleri tamamlandy. Ony rimli esger geýipdir. Dünýäde şeýle görnüşli diňe üç nusga saklanyp galypdyr: biri Mançesterde, beýlekisi Florensiýada, üçünjisi bolsa Boltonda ýerleşýär diýip, muzeý habar berdi...