Iň gadymy mawy gözli adamyň galyndylary tapyldy. Ol 17 müň ýyl ozal ýaşapdyr, ýöne ömri gysga bolupdyr

  • 28.12.2024 16:53
  • 9.6k+

Alymlar mundan 17 müň ýyl ozal ýaşap geçen iň gadymy mawy gözli adamyň galyndylaryny tapdylar. Ol ýürek ýetmezçiligi bolan çaga bolup çykdy diýip, Nature Communications žurnalyna salgylanýan ScienceAlert portaly ýazýar.

Arheologlar 1998-nji ýylda Italiýanyň Grotta-delle-Mura gowagynda bir oglanjygyň skeletini tapdylar, ýöne ony diňe indi häzirki zaman tehnologiýasy arkaly  içgin öwrenip bildiler.
Geçirilen barlaglar çaganyň bary-ýogy 7,5-18 aý ýaşandygyny görkezdi. Hemme zat çaganyň doglanda agyr doglandygyny görkezýär. Jeset jaýlanylanda hiç hili bezeg ýa-da zat goýulmazdan daş plitalaryň aňyrsyna dulanypdyr.
Gen seljermesi çaganyň OCA2 geninde mutasiýa bolandygyny ýüze çykardy, bu bolsa gözüň reňkine jogap berýän melanin pigmentiniň işläp çykarylyşyny azaldýar. Bu gen häzirki zamanyň mawy gözli adamlarynyň gelip çykyşyny görkezýän ýeke-täk mutasiýa bilen baglanyşykly. Häzirki wagtda bu mutasiýa ýewropalylaryň takmynan 40% -de duş gelýär.

"Bu çaga azyndan dokuz fiziologiki stresi başdan geçiripdir, olaryň üçüsi ýatgyda ýüze çykypdyr" – diýip, Bolonýa uniwersitetiniň arheology Ouen Higgins belleýär.

Çaganyň ejesi agyr stresden ejir çekip, göwrelilik döwründe ýeterlik iýmitlenmedik bolsa gerek. Çagada onuň ir aradan çykmagyna sebäp bolup biljek gipertrofik kardiomiopatiýa hem bolupdyr.
Bu barlagdan ozal, iň gadymy mawy gözli adam Demirgazyk Italiýada tapylan willabrunaly adamdyr öýdülýärdi. Ol takmynan 14 müň ýyl ozal ýaşap geçipdir. Alymlar oglanyň ata-babalarynyň bu adam bilen baglanyşykly bolup biljekdigine ynanýarlar.


29.07.2025 12:15
42

Alymlar wagtyň azalandygyny subut edip, indi sekunty hasapdan aýyrmak isleýärler

Ýer öňküden çalt aýlanýar we bu taryhda ilkinji gezek global wagtdan sekunty aýyrmagyň zerurlygyna getirip biler. Bu barada Ýeriň aýlanyşy we hasaplaýyş ulgamlarynyň halkara gullugynyň (IERS) we ABŞ-nyň Harby-deňiz obserwatoriýasynyň maglumatlaryna salgylanyp, CNN habar berýär...

26.07.2025 17:34
4

Italiýada etrusklaryň saç üçin halkalary bolan 2600 ýyllyk el degrilmedik mazary tapyldy

Beýlor uniwersitetinden Dawid Zoriýanyň ýolbaşçylygyndaky arheologlar topary Italiýada etrusklaryň (b.e. öňki I müňýyllykda ýaşan gadymy medeniýet) 2600 ýyllyk el degrilmedik mazaryny tapdy. Rimden 70 km uzaklykda ýerleşýän bu tapyndy Gadymy Rimiň döremezinden öňki taryhy öwrenmek üçin iň möhüm maglumatlaryň biri hasaplanýar diýip, uniwersitetiň resmi saýty habar berýär...

24.07.2025 10:24
1

Orta asyrlardan galan “ýylgyryş”: Polşadaky adada ýylgyrýan agaç ýüzi tapdylar

Torundaky (Polşa) Nikolaý Kopernik uniwersitetiniň arheologlary Polşanyň Lednisa kölüniň düýbünden ýüzüne oýulyp adamyň ýüzi şekillendirilen pürsi tapdylar. Bu açyş 2024-nji ýylda edildi, ýöne bu hakda indi resmi taýdan habar berildi...

23.07.2025 07:17
7.3k+

Sisiliýanyň kenarynda bogaldagy saklanyp galan gadymy grek gämisi tapyldy

Arheologlar Sisiliýanyň günorta-gündogar kenar ýakasynda bogaldagy we urgany saklanyp galan gark bolan gadymy grek gämisini tapdylar. Gämi b.e. öňki VI–V asyrlarda gark bolupdyr diýip, LBV portaly habar berýär...