Alymlar “planetanyň” kesgitlemesine täzeden garamagy teklip edýärler

  • 18.07.2024 12:30
  • 6.2k+

Los-Anjelesdäki Kaliforniýa uniwersitetiniň alymlar topary Halkara Astronomiýa Bileleşigi (HAB) üçin “planeta” düşünjesiniň täze kesgitlemesini teklip etdiler. 2006-njy ýylda kabul edilen häzirki kesgitleme beýleki ýyldyzlaryň töwereginden  aýlaýan asman jisimleri bolan ekzoplanetleri öz içine almaýar.

Hünärmenler öz delillerini arXiv çeşmesindäki makalasynda hödürlediler: ilkinji we iň aýdyň zat - biziň ulgamymyz bilen çäklendirmegi bes etmeli. Ikinjisi, obýektiň planetadygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin mukdar ölçeglerini öz içine almaly.
Barlagçylar tarapyndan hödürlenen täze ölçegler toplumy, matematiki algoritmiň kömegi bilen Gün ulgamynyň planetalarynyň häsiýetleriniň seljermesine esaslanýar. Täze kesgitlemä görä, planeta  bu::

  • Bir ýa-da birnäçe ýyldyzyň, goňur karlikleriň ýa-da ýyldyz galyndylarynyň töwereginden aýlanýan;
  • Massasy 10 ^ 23 kg-dan gowrak (Merkuriniň massasynyň üçden birine golaý), ýöne  Ýupiteriň  massasyndan  13 esse az (2,5 × 10 ^ 28 kg), sebäbi ondan uly massaly obýektler goňur karlikler bolup biler;
  • "Dinamiki agdyklygy" bolan, ýagny orbitasyny kiçi zatlardan arassalamak üçin ýeterlik ululygy bolan asman jisimidir.

Awtorlar “dinamiki agdyklyk” kriteriýasynyň girizilmegi hakyky planetalary Pluton we asteroid ýaly, karlik planetalardan aýdyň tapawutlandyrmaga mümkinçilik berýändigini nygtaýarlar.
Teklip edilýän kesgitleme 2024-nji ýylyň awgust aýynda HAB-ne tabşyrylar. Emma, ol kabul ediläýen ýagdaýynda-da, durmuşa ornaşdyrylmagy üçin birnäçe ýyl gerek bolar.


düýn 11:16
1.7k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...

düýn 11:12
2.9k+

Türkmen alymlary çölleşmä garşy göreşmek üçin bionanokompozit material döretdiler

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologik parkynyň hünärmenleri gumuň göçmegi we çölleşmek meseleleri boýunça ylmy-barlag işlerini geçirdiler. Bu ylmy-barlag işleriniň çäklerinde sianobakteriýalaryň biomassasy esasynda dökülýän çägeleri berkitmek we olaryň göçmeginiň öňüni almak üçin bionanokompozit material (BNKM) döredildi...

16.12.2025 19:18
4.2k+

Paleontologlar dinozawryň täze görnüşini açdylar: Ol tas 110 ýyllap köpçüligiň göz öňünde durdy

Paleontologlar köne kolleksiýalaryň arasyndaky muzeý witrinasynda dinozawryň täze görnüşini tapdylar. Bu, alymlaryň 1916-njy ýylda tapylan ördek burunly gadrozawridanyň nusgasyny täzeden öwrenenlerinden soň ýüze çykdy...

15.12.2025 17:03
7.9k+

Tanis şäherinden tapylan 225 heýkeljik mazarda ýatan faraonyň adyny anyklamaga ýardam etdi

Arheologlar Nil deltasyndaky gadymy Tanis şäherinde ýerleşýän şa mazaryndan 225 sany jaýlamak üçin niýetlenen heýkeljik tapdylar. Bu artefaktlaryň ýüzündäki nyşanlar atsyz sarkofagda ýatan merhumyň şahsyýetini anyklamaga mümkinçilik berdi: ol faraon Şeşonk III bolup çykdy...