Fizikler kwazikristallardan dünýäniň iň çylşyrymly labirintini döretdiler

  • 10.07.2024 11:33
  • 4.9k+

Beýik Britaniýaly we şweýsariýaly fizikler kwazikristallara - kämil däl, ýöne tertipli gurluşy bolan ekzotik maddalara esaslanýan dünýäde iň çylşyrymly gurluşy döretdiler. Olaryň işleri çäksiz ulalyp bilýän fraktal labirint döretmäge mümkinçilik berdi diýip, Hi-Tech neşiri ýazýar.

Kwazikristallar – bu materianyň tertipli, ýöne gaýtalanmaýan gurluşa eýe bolan ekzotik görnüşidir. Alymlar olaryň, absorbentler ýa-da katalizatorlar ýaly, gowulandyrylan aýratynlykly täze materiallary döretmekdäki mümkinçilikleri bilen köpden bäri gyzyklanyp gelýärler.
Physical Review X  neşirinde beýan edilen täze barlagda fizikler kwazikristally gurluşlaryň içinde fraktal labirintleri döretmek üçin matematiki usullary ulandylar. Bu labirintler gamilton siklleriniň häsiýetlerine eýedir, bu ýerde her bir atom diňe bir gezek baryp, üznüksiz ýoly emele getirýär.

Alymlar küştde atyň edýän göçüminden  ylham aldylar, munda bu küşt maly tagtanyň ýüzüni aýlanyp çykanda her öýjüge diňe bir gezek barýar.
Alymlaryň sözlerine görä, bu labirint şekilli gurluşlar köp sanly amaly işlerde ulanylyp bilner. Mysal üçin, kömürturşy gazyny ýa-da beýleki molekulalary tutup almakda has netijeli absorbentleri döretmek üçin ulanylyp bilner. Labirintleriň fraktal tebigaty netijeliligini ýokarlandyrýan materialyň üstki meýdanyny ulaldýar, bu bolsa öz gezeginde onuň netijeliligini ýokarlandyrýar.
Mundan başga-da, bu usul beloklaryň uýamagyny simulirlemekde ulanylyp bilner. Beloklaryň  işjeň görnüşe nähili öwrülýändigine düşünmek - täze dermanlary we bejeriş usullaryny ösdürmekde möhümdir.


29.10.2025 11:02
3.9k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

29.10.2025 10:52
1.5k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
6.1k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...