"Akylly" ösümlikler tapyldy. Olar öz "goňşularynyň gykylyklaryny eşidip bilýärler"

  • 30.06.2024 12:09
  • 3.8k+

ABŞ-nyň, Kanadanyň we Meksikanyň demirgazygynda giňden ýaýran ösgün solidago (Solidago altissima) diýip atlandyrylýan haşal ot howplara garşy durup biljekdigini subut etdi. Kornell uniwersitetiniň alymlary bu ösümligiň ot iýýän haýwanlaryň hüjümine sezewar bolan goňşularynyň duýduryş beriji yşaratlaryny “eşidýändigini” anykladylar. Bu barada Science Alert -da neşir edilen barlagda aýdylýar.

Ýaprak iýýän liçinkalar solidagonyň ýapraklaryny iýip başlanda, ösümlik uçýan  organiki birleşmeleri (UOB) çykarýar. Şol UOB-lar, şeýle hem ýapraklardan serpikýän gyzyl yşygyň şöhlelenmesindäki üýtgeşmeler howpuň golaýdygyny beýleki ösümliklere yşarat edýär.
Yşarat alan solidagolar wagşylara garşy goragyny güýçlendirip, ösüşini çaltlaşdyrýar we mör-möjeklere garşy haýwanlaryň immunitetine meňzeş maddalary öndürip başlaýar.
Öňdebaryjy barlagçy we daşky gurşaw boýunça himik Andre Kessler: "Solidago asuda we gizlin ýagdaýda diňe bir daş-töweregindäki maglumatlary gaýtadan işlemek bilen çäklenmän, geljekki şertleri öňünden görmek bilen, olara öz wagtynda taýynlanýar" – diýip tassyklaýar. Alym munuň “oýlanyşykly” üýtgedilýän hereketdigine ynanýar.
Merkezi nerw ulgamynyň ýokdugyna garamazdan, ösümlikler öýjüklerini himiki yşaratlara jogap berýän torlarda baglanyşdyrýarlar.
Hünärmenler käbir ösümlikleriň maglumat alyşýandygyny öňem bilýärdiler, ýöne täze barlag ösümlikler dünýäsinde çylşyrymly aragatnaşyk ulgamlarynyň bardygyny nygtaýar.


07.07.2025 10:53
3.2k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
9.7k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...

06.07.2025 15:03
11k+

Heopsyň piramidasynda hakyky gurluşykçylaryň atlary tapyldy, olar gul däl bolup çykdy

Arheologlar Heopsyň piramidasynda ozal näbelli ýazgylary tapdylar, bu onuň gurluşykçylarynyň gelip çykyşyny anyklamaga kömek edýär diýip, Daily Mail ýazýar. Müsüri öwreniji alym Zahi Hawassyň berýän maglumatlaryna görä, täze açyşlar gadymy grek awtorlarynyň piramidany 100 müň sany gullaryň gurandygy baradaky tassyklamany ýalana çykarýar...

06.07.2025 14:44
7.2k+

Arheolog Ispaniýanyň golaýynda rowaýata öwrülen Atlantida şäherini tapandygyny aýdýar

Britaniýaly arheolog Maýkl Donnellan Atlantidanyň Ispaniýanyň kenaryndan üç kilometr uzaklykda, Kadis şäheriniň golaýynda ýerleşip biljekdigini aýtdy. Bu barada alymyň alternatiw taryha bagyşlanan Cosmic Summit konferensiýasynda eden çykyşyna salgylanýan, Daily Mail ýazýar...