Ýerdäki ýerasty suwlar 2100-nji ýyla çenli ulanmaga ýaramsyz bolmagy mümkin

  • 10.06.2024 13:57
  • 11k+

Üstümizdäki asyryň ahyryna çenli Ýerdäki ýerasty suwlar ep-esli gyzar we dünýäde suw çökgünliginiň döremegine sebäp bolar. Nature Geoscience žurnalynda çap edilen barlagda alymlar şunuň ýaly ýagdaýy çaklaýarlar.

Kanadanyň Dalhauzi uniwersitetinden Barrett Kuryulukyň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary global maýlamaklygyň topragyň üstki gatlaklarynyň we ýerasty suwlaryň  ýylylygyna edýän täsirini derňediler. Barlag ýerasty suwlaryň ortaça temperaturasynyň 2100-nji ýyla çenli 2,1 dereje ýokarlanjakdygyny görkezdi we bu Ýerde parnik gazlarynyň zyňyndylary azaldylan ýagdaýynda şeýle bolar. Zyňyndylaryň derejesi häzirki ýaly dowam etse, bu görkeziji hatda 3,5 derejä hem ýetip biler.
Bu Afrikanyň, Ýakyn Gündogaryň käbir ýurtlaryna we günbatar Awstraliýa hasam täsir eder. Ol ýerde suwuň temperaturasy 34 derejeden geçer.
Alymlaryň çaklamalaryna görä, adamlaryň 59 milliondan 588 milliona çenlisi ýerasty suwlaryň ulanmaga ýaramsyz ýerlerinde galar. Ýene adamlaryň 77 milliondan 188 milliona çenlisi suwuň temperaturasynyň bellenen howpsuzlyk kadasyndan ýokary bolan ýerlerinde ýaşar.
Bu diňe bir adamyň saglygyna howp salman, daşky gurşawa-da howp salýar. Temperaturanyň ýokarlanmagy toprak mikroblarynyň alyş-çalşyny çaltlaşdyrar, bu bolsa suwdaky agyr metal ionlarynyň düzüminiň ýokarlanmagyna getirer.
Bu diňe bir adamyň saglygyna howp salman, daşky gurşawa-da howp salýar. Temperaturanyň ýokarlanmagy toprak mikroblarynyň alyş-çalşyny çaltlaşdyrar, bu bolsa suwdaky agyr metal ionlarynyň düzüminiň ýokarlanmagyna getirer.


13.09.2025 15:05
6.7k+

Alýaskadaky derýa baky doňaklygyň eremegi sebäpli mämişi reňke boýaldy

Bir wagtlar arassa suwy bilen tanalýan Alýaskanyň demirgazyk-günbataryndaky Salmon derýasy soňky ýyllarda ep-esli üýtgedi. 1977-nji ýylda ýazyjy Jon Makfi ony "meniň öňde-soňda gören iň arassa suwum" diýip häsiýetlendirdi...

13.09.2025 13:03
4.9k+

Alymlar 13-14-nji sentýabrda magnit hadysalarynyň bolmagyny çaklaýarlar

13-14-nji sentýabrda Ýer ýüzünde G2–G3 derejesindäki (bäş derejeli şkalada ikinji we üçünji dereje) magnit tupanlarynyň bolmagyna garaşylýar. Bu barada Russiýanyň Ylymlar akademiýasynyň Kosmos barlaglary institutynyň Gün astronomiýasy laboratoriýasy hem-de Gün–Ýer fizikasynyň Sibir bölüminiň institutynda habar berildi...

11.09.2025 21:22
10k+

Ilkinji gezek Arktikanyň deňizlerinde awtoulag tekerleriniň bölejikleri tapyldy

Geçirilen barlaglar sandan galan teker önümleriniň, hatda şäherlerden uzakda ýerleşýän Arktika deňizlerine-de düşýändigini we deňiz durmuşyna täsir edip, mutasiýa sebäp bolup, şeýle hem adamlaryň we haýwanlaryň bedenine aralaşyp biljekdigini tassyklady...

11.09.2025 06:35
8.8k+

Alýaskanyň günorta-gündogarynda täze ada emele geldi

Alýaskanyň günorta-gündogaryndaky buzly kölleriň birinde täze ada emele geldi. 1984-nji we 2025-nji ýyllar aralygynda düşürilen Landsat hemra suratlary kiçijik Prou-Hob dagyny gurşap alan Alsek buzlugynyň eräp, dagy ada öwrendigini görkezýär...