Aýyň ýaşy öň çak edileninden 40 mln ýyl uly bolup çykdy

  • 24.10.2023 17:47
  • 9.2k+

4 milliard ýyldan gowrak wagt ozal, Gün ulgamynyň emele gelen döwri, Ýer Marsyň ululygyndaky obýekt bilen çaknyşýar. Çaknyşmanyň netijesinde zyňlan böleklerden hem Aý emele gelýär, ýöne onuň emele gelşiniň takyk wagty syr bolup galýar.

Muny anyklamak üçin täze gözlegde alymlar 1972-nji ýylda Apollo programmasynyň astronawtlary tarapyndan Aýdan getirilen regolit nusgalaryny ulandylar. Olaryň açyşy Aýyň öň çak edileninden 40 mln ýyl uludygyny kesgitlemäge mümkinçilik berdi. Indi Ýeriň tebigy hemrasynyň ýaşy 4,46 mlrd ýyldan gowrak diýlip hasaplanylýar diýip, ixbt.com belleýär.
Regolitde milliardlarça ýyl ozal emele gelen ownujak kristallar saklanýar. Bu kristallar Aýyň, ähtimal, dörän wagtynyň esasy görkezijisi bolup hyzmat edýär. Marsyň ululygyndaky obýekt Ýer bilen çaknyşyp, Aýy emele getirende, urgynyň energiýasy materialy eredýär we netijede Aýyň üsti emele gelýär. Bu ilkibaşda Aýyň üstüniň erän görnüşde bolandygyny, soňra onuň magma ummanynyň sowamagy netijesinde materialyň gatandygyny aňladýar.
Aýyň üstündäki kristallar hem şol sowama prosesi wagtynda emele gelipdirler we olaryň düzümi gözlegçilere olaryň ýaşyny we Aýyň ýaşyny kesgitlemäge mümkinçilik berýär. Şeýle-de bolsa, bu möhleti kesgitlemek aňsat däldi. Käbir gözlegler Aýyň ýaşynyň 4,24 mlrd ýyldygyny görkezdi, ýöne soňky kristal gözlegleri Aýyň ýaşynyň has uly bolup biljekdigine ünsi çekýär.
Gözlegçileriň aýtmagyna görä, täze seljerme usullary kristallaryň has öň dörändigini tassyklaýar. Atom-zond tomografiýasy diýlip atlandyrylýan bu çemeleşme kristallardan atomlary bugartmak üçin lazeriň ulanylmagyny göz öňünde tutýar. Soňra bu atomlaryň massasyny kesgitläp, uranyň we gurşunyň dürli izotoplarynyň paýyny ölçemek bolýar. Uranyň radioaktiw dargamanyň netijesinde wagtyň geçmegi bilen gurşuna öwrülýändigi sebäpli, bu proporsiýa kristallaryň ýaşyny görkezip biler.
Şeýlelik bilen, gözlegçiler topary nusgalaryň ýaşyny, onuň üsti bilen bolsa Aýyň ýaşyny takygrak kesgitlemegi başardylar.


29.10.2025 11:02
3.8k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

29.10.2025 10:52
1.4k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
6.1k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...