Alymlar: Dünýädäki dilleriň ýaňlanyşy klimata bagly

  • 04.09.2023 15:07
  • 10k+

Lingwistler howanyň we dilleriň ýaňlanyşynyň arasyndaky baglanyşygy ýüze çykardylar.

Report agentliginiň “Frontiers in Psychology” žurnalyna salgylanyp berýän habaryna görä, olar çyglylyk, deňiz derejesinden beýiklik, temperatura, ygalyň mukdary we ösümlikleriň gürlügi ýaly daşky gurşaw şertlerine baha berdiler.
Gözlegçiler: "Dürli daşky gurşaw we dil üýtgeýjileriniň biri-biri bilen näderejede arabaglanyşygynyň bardygyna göz ýetirmäge synanyşdyk"- diýip gürrüň berdiler.
Ýokary temperatura we çyglylyk bolan ýerlerde adamlaryň çekimli sesleri has köp ulanýandyklary, daglarda bolsa zarply çekimsiz sesleri ulanýandyklary ýüze çykaryldy. Has çylşyrymly ton ulgamlary çygly sebitlere mahsusdyr.
Alymlar bu faktlara düşündiriş tapmaga synanyşdylar. Bir çaklama görä, belentliklerde adamlar çyglylygy saklamaga synanyşýarlar, şonuň üçin ses aragatnaşygyny ýapýan sesleri ulanýarlar.
Şeýle hem gözlegçiler howanyň üýtgemeginiň soňlugy bilen dilleriň ýaňlanyşyna täsir etjekdigine ynanýarlar. Biologlar guş aýdymlarynda daşky gurşawyň şertlerine uýgunlaşýan meýilleri eýýäm görüpdirler.


düýn 11:41
2.2k+

Alymlar Ýerde Merkuriniň ilkinji bölekleriniň tapylandygyny habar berdiler

Afrikada tapylan iki meteorit Merkuriý planetasynyň ylma mälim bolan ilkinji bölekleri bolup çykdy. Bu barada Icarus ylmy žurnaly habar berýär. Eger ylmy çaklama tassyklansa, bu Ýerde Güne iň golaý planetanyň meteoritleriniň tapylmagyna degişli ilkinji ýagdaý bolar...

07.07.2025 10:53
3.5k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
10k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...

06.07.2025 15:03
11k+

Heopsyň piramidasynda hakyky gurluşykçylaryň atlary tapyldy, olar gul däl bolup çykdy

Arheologlar Heopsyň piramidasynda ozal näbelli ýazgylary tapdylar, bu onuň gurluşykçylarynyň gelip çykyşyny anyklamaga kömek edýär diýip, Daily Mail ýazýar. Müsüri öwreniji alym Zahi Hawassyň berýän maglumatlaryna görä, täze açyşlar gadymy grek awtorlarynyň piramidany 100 müň sany gullaryň gurandygy baradaky tassyklamany ýalana çykarýar...