Himiýa boýunça Nobel baýragy “metal-organiki karkas gurluşlaryň döredilendigi” üçin berildi

  • 08.10.2025 16:25
  • 2.3k+

Şwesiýada himiýa boýunça Nobel baýragynyň laureatlary yglan edildi – olar Susumu Kitagawa, Riçard Robson we Omar Ýagi boldy. Olara baýrak “metal-organiki karkas gurluşlary işläp taýýarlandygy üçin” berildi diýlip, Nobel komitetiniň habarynda aýdylýar. 

Karkas gurluşlar (käwagt olary koordinasion polimerler diýip atlandyrýarlar) kristallar bilen polimerleriň aralygyndaky bir zatdyr. Olaryň esasy aýratynlygy gurluşlaryň içinde mikroskopik boşluklaryň bolmagydyr. Bu boşluklara beýleki maddalaryň molekulalaryny ýerleşdirip bolýar. Karkas gurluşlaryň dürli görnüşleri dürli molekulalary baglanyşdyryp bilýär. Olaryň esasynda gazlary siňdirmek, derman molekulalaryny saklamak ýa-da daşky gurşawdan zäherli maddalary süzmek üçin materiallar döredilýär.
2024-nji ýylda himiýa boýunça Nobel baýragynyň eýeleri Dewid Beýker, Demis Hassabis we Jon Jamper boldy. AlphaFold2 programmasynyň döredijileri Hassabis we Jamper baýragy “belogyň üç ölçegli gurluşynyň öňünden kesgitlenendigi üçin”, Beýker bolsa “beloklaryň kompýuter dizaýny” üçin aldy.
Mundan öň fiziologiýa we lukmançylyk, şeýle-de fizika boýunça Nobel baýraklarynyň eýeleri belli boldy.
9-njy oktýabrda edebiýat, 10-njy oktýabrda bolsa parahatçylyk boýunça baýraklaryň eýeleri belli bolar. Alfred Nobeliň hatyrasyna ykdysadyýet boýunça baýrak 13-nji oktýabrda yglan ediler.
Her baýragyň pul sylagy 11 mln şwed kronyna (takmynan, 1,17 mln dollar) barabar. Ähli baýraklaryň gowşurylyş dabarasy 10-njy dekabrda, Alfred Nobeliň aradan çykan güni geçiriler.


düýn 11:02
2.8k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

düýn 10:52
1.1k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
5.9k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...