Arheologlar 1954-nji ýylda Italiýadaky Wezuwiniň günorta eňňitlerinde tapylan bürünç gaplaryň içindäki zat barada uzak dowam eden çekeleşiklere nokat goýdy. Tapyndy Pompeýden, takmynan, 70 km uzaklykda, Pestumda b.e.öň VI asyra degişli bolan grekleriň jaýlama ybadathanasynda ýüze çykaryldy.
Açyş edilenden bäri alymlara tapylan sekiz gabyň düýbündäki goýy we şepbeşik çökündiniň nämedigini anyklamak başartmandy. 1950-nji ýyllarda hünärmenler ilkinji seljermäni geçirip, bu tozgajyk we tötänleýin düşen mör-möjekler bilen hapalanan haýwan ýa-da ösümlik ýagy bolup biler diýip hasaplady. Ýöne olaryň çykaran netijesi tankyda sezewar edildi. Beýlekiler onuň mum bolup biljekdigini öňe sürdi.
Oksford uniwersitetinden Lusiana Karwalýunyň ýolbaşçylygyndaky häzirki ylmy gözlegçileriň topary has takyk usullary ulanyp, gaplarda aslynda ary balynyň saklanandygyny subut etdi.
Ilkibaşda infragyzyl şöhlelenme seljermesi ary mumy bilen meňzeşligi görkezdi. Soňra gaz hromotografiýasynyň we mass-spektrometriýanyň kömegi bilen balyň esasy şekerleri – glýukoza we fruktoza ýüze çykaryldy. Şeýle-de, çökündide diňe balarylar (Apis mellifera) tarapyndan öndürilýän süýdüň beloklary hem-de ary liçinkalaryna zyýan ýetirýän Tropilaelaps mercedesae mugthorynyň yzlary tapyldy.
Karwalýu irki gözlegçileriň ýalňyşynyň şekeriň howanyň we bakteriýalaryň täsirinde dargamagy bilen baglanyşyklydygyny düşündirdi. XX asyryň ortalarynyň derňew usullary şeýle çylşyrymly organiki birleşmeleri ýüze çykarmaga mümkinçilik bermändi.
Alymlaryň aýtmagyna görä, tapyndy balyň dini däp-dessurlarda ulanylandygyny görkezýär. Gadymy grekler üçin ol arassalygy, bakylygy hem-de diriler bilen ölüleriň arasyndaky baglanyşygy alamatlandyrypdyr.
