Hytaýda baryp II asyrda oýlanyp tapylan dünýäde ilkinji seýsmograf dikeldildi

  • 04.08.2025 19:27
  • 5.9k+

Hytaýda Betbagtçylyklaryň öňüni alyş institutyndan Sýuý Goudunyň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary dünýäde ilkinji seýsmograf hasaplanýan gadymy enjamy dikeltdi. Bu barada Progress in Geophysics žurnalyna salgylanýan South China Morning Post ýazýar. 

Taryhy çeşmeleriň berýän maglumatyna görä, takmynan, 2000 ýyl ozal hytaýly alym we oýlap tapyjy Çžan Hen “Houfen Didun I” atly enjamy döredipdir. Ol dürli taraplara gönügen sekiz aždarha kelleli bürünç gapdan ybarat. Her aždarhanyň agzynda bürünç şar, aşagynda bolsa agzyny açyp duran gurlawuk bar. Ýer yrananda şar zarbanyň ugruny görkezip aşak gaçypdyr.
Gadymy ýyl ýazgylarynda ýatlanylýandygyna garamazdan, köp hünärmenler bu enjamyň hakykatda bolandygyna we tehniki mümkinçiligine şübhelenýärdi. 2017-nji ýylda ol jedelli taryhy artefakt hökmünde Hytaýyň mekdepleriniň okuw kitaplaryndan aýryldy.
Şeýle-de bolsa, alymlar möhüm inženerçilik üstünligi hökmünde enjamyň ýagdaýyny dikeltmek kararyna geldiler.
Dikeldilen modelinde merkezi maýatnik, hereketi geçirýän L görnüşli leňňer we ähli elementleriň bir wagtda işlemeginiň öňüni alýan gulplama mehanizmi ulanyldy. Titreme bolanda maýatnik "aždarhalaryň" birini işjeňleşdirip, bir millimetr süýşýär. Beýlekileri bolsa sarsman durýar, bu taryhy düşündirişe laýyk gelýär: "Bir aždarha işlände, ýedisi dymýardy".
Hasaplamalar gurluşyň ýokary duýgurlygyny görkezdi. Ol bary-ýogy 0,5 millimetr amplitudaly ýertitremesine hem işjeňleşip biler.
Şuňa meňzeş seýsmograf Ýewropada diňe 1855-nji ýylda peýda bolupdy. Ony meşhur italýan fizigi we seýsmology Luiji Palmýeri oýlap tapdy.


23.08.2025 12:32
4.5k+

Alymlar žiraflary dört görnüşe böldi

Halkara tebigaty goramak birleşigi (IUCN) žiraflary resmi taýdan dört görnüşe böldi. Ozal olaryň hemmesi bir görnüş diýlip hasaplanýardy diýip, Bi-bi-si belleýär. Indi ylym şu aşakdakylary tapawutlandyrýar: Demirgazyk...

21.08.2025 16:21
1.4k+

Kosmosdaky ilkinji EA kömekçisi: Hytaý orbita “Ukun” ulgamyny çykardy

“Týangun” stansiýasyndaky hytaý astronawtlary ilkinji emeli aň kömekçisini aldylar. Ýerli açyk modeliň esasynda döredilen “Ukun” atly ulgam täze skafandrlar, miweler we beýleki ätiýaçlyklar bilen “Týançžou-9” ýük gämisi arkaly stansiýa eltildi...

20.08.2025 14:19
10k+

Hytaýda robot balygyň kömegi bilen umman çuňluklary öwrenilip başlandy

Harbiniň inženerlik uniwersitetiniň (Hytaý) ylmy gözlegçileri ummanyň energiýasynyň hasabyna hereket edýän ýumşak robot balygy döretdi. Ol umman ýaşaýjylaryna zyýan ýetirmezden onuň çuňluklaryndaky ýaşaýşy öwrenmek üçin niýetlenýär...

19.08.2025 19:02
4.9k+

Hytaýda depressiýa garşy göreşmek üçin syçanlara adam beýnisiniň öýjükleri oturdyldy

Hytaýly alymlar sütün öýjüklerinden adam beýnisiniň öýjüklerini döredip, depressiýadan ejir çekýän syçanlara oturtdylar. Synaglaryň netijesinde öýjükleriň transplantasiýasy haýwanlarda aladany, göwnüçökgünlik duýgusyny azaltdy we lezzet almak ukybyny güýçlendirdi diýip, South China Morning Post neşiri ýazýar...