Awstraliýaly kebeleklerde ugruny ýyldyzlara görä kesgitlemek ukyby ýüze çykaryldy

  • 24.06.2025 13:34
  • 2.9k+

Awstraliýaly bogong kebelekleri ( Agrotis infusa ) ýyldyzlardan we Ýeriň magnit meýdanyndan ugur alyp, müň kilometre çenli aralygy geçmäge ukyply. Bu Awstraliýanyň Milli uniwersitetiniň, Günorta Awstraliýa uniwersitetiniň we beýleki barlag merkezleriniň hünärmenleriniň gelen netijesidir. Bu barada Nature žurnalynda çap edilen barlagyň netijelerine salgylanýan Interesting Engineering habar berdi.

Bogonglar uzak aralyga uçanlarynda ugur kesgitlemek üçin ýyldyzlary ulanýan ilkinji oňurgasyzlardyr. Olar her ýazda Awstraliýanyň Alp daglaryndaky sowuk gowaklara göçüp, güýzde köpelýän ýerlerine gaýdýarlar we ömür tapgyryny şol ýerde tamamlaýarlar.
Kebelekleriň Ýeriň magnit meýdanyny duýýandygy bireýýäm kesgitlenipdi. Täze barlag ikinji bir mehanizmi ýüze çykardy: ýyldyzlar, kompas mysaly, günüň we möwsümiň wagtyna görä ugry kesgitlemäge kömek edýär.
Bu prosesi öwrenmek üçin alymlar planetariýa meňzeş ýörite meýdança döretdiler we göçüşlik wagtynda tutulan kebelekleri oňa ýerleşdirdiler. Kebelejikleriň beýnisine kiçi elektrodlar ýerleşdirildi. Hatda hereketsiz wagtlary hem kebelekler häli-şindi ugruny üýtgedip "uçmaga" synanyşdylar. Bu olaryň ýyldyzly asmana bolan reaksiýasyny yzarlamaga mümkinçilik berdi.
Açyk howada kebelekler göçýän ugruny takyk saýladylar, ýazda günorta we güýzde demirgazyga bakan ugrukdylar. Bulutly asmanyň astynda olar magnit meýdanyndan ugur almaklyga geçdiler. Ýyldyzlaryň konfigurasiýasy üýtgänsoň, olar ugruny ýitirdiler, bu bolsa olaryň asman nagyşlaryna baglydygyny tassyklady.
Awtorlar netijeleriň diňe migrasiýany öwrenmekde däl, eýsem pilotsyz uçarlar we robotlar üçin täze nawigasiýa ulgamlaryny ösdürmäge hem kömek etjekdigine ynanýarlar.


düýn 14:28
1.5k+

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

16.07.2025 06:27
4.6k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

16.07.2025 06:16
2.5k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...

14.07.2025 17:12
7.8k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...