Awstraliýaly kebeleklerde ugruny ýyldyzlara görä kesgitlemek ukyby ýüze çykaryldy

  • 24.06.2025 13:34
  • 3k+

Awstraliýaly bogong kebelekleri ( Agrotis infusa ) ýyldyzlardan we Ýeriň magnit meýdanyndan ugur alyp, müň kilometre çenli aralygy geçmäge ukyply. Bu Awstraliýanyň Milli uniwersitetiniň, Günorta Awstraliýa uniwersitetiniň we beýleki barlag merkezleriniň hünärmenleriniň gelen netijesidir. Bu barada Nature žurnalynda çap edilen barlagyň netijelerine salgylanýan Interesting Engineering habar berdi.

Bogonglar uzak aralyga uçanlarynda ugur kesgitlemek üçin ýyldyzlary ulanýan ilkinji oňurgasyzlardyr. Olar her ýazda Awstraliýanyň Alp daglaryndaky sowuk gowaklara göçüp, güýzde köpelýän ýerlerine gaýdýarlar we ömür tapgyryny şol ýerde tamamlaýarlar.
Kebelekleriň Ýeriň magnit meýdanyny duýýandygy bireýýäm kesgitlenipdi. Täze barlag ikinji bir mehanizmi ýüze çykardy: ýyldyzlar, kompas mysaly, günüň we möwsümiň wagtyna görä ugry kesgitlemäge kömek edýär.
Bu prosesi öwrenmek üçin alymlar planetariýa meňzeş ýörite meýdança döretdiler we göçüşlik wagtynda tutulan kebelekleri oňa ýerleşdirdiler. Kebelejikleriň beýnisine kiçi elektrodlar ýerleşdirildi. Hatda hereketsiz wagtlary hem kebelekler häli-şindi ugruny üýtgedip "uçmaga" synanyşdylar. Bu olaryň ýyldyzly asmana bolan reaksiýasyny yzarlamaga mümkinçilik berdi.
Açyk howada kebelekler göçýän ugruny takyk saýladylar, ýazda günorta we güýzde demirgazyga bakan ugrukdylar. Bulutly asmanyň astynda olar magnit meýdanyndan ugur almaklyga geçdiler. Ýyldyzlaryň konfigurasiýasy üýtgänsoň, olar ugruny ýitirdiler, bu bolsa olaryň asman nagyşlaryna baglydygyny tassyklady.
Awtorlar netijeleriň diňe migrasiýany öwrenmekde däl, eýsem pilotsyz uçarlar we robotlar üçin täze nawigasiýa ulgamlaryny ösdürmäge hem kömek etjekdigine ynanýarlar.


düýn 11:02
2.8k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

düýn 10:52
1.1k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
5.9k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...