Öli deňziň golýazmalary alymlaryň pikir edişinden has gadymy bolup çykdy

  • 07.06.2025 18:54
  • 4k+

Niderlandlardan, Daniýadan, Italiýadan we Belgiýadan alymlar topary emeli aňyň kömegi bilen Öli deňziň gadymy golýazmalarynyň ýaşyny has takyk kesgitlemegi başardy. Netijede, olar öň çak edilenden ep-esli gadymy bolup çykdy. Bu barada «Plos One» ylmy žurnalynda çap edilen makala salgylanyp, «The Guardian» neşiri habar berýär.

Golýazmalar XX asyryň ortalarynda Iudeý çölündäki (Ysraýyl) Kumran gowaklarynda tapylypdy. Öňki radiouglerod seljermesi olary b.e. öňki III asyr bilen b.e. II asyrynyň aralygynda ýerleşdirýärdi. Ýöne Groningen uniwersitetiniň professory Mladen Popowiçiň bellemegine görä, ilkinji barlaglarda 1950-nji ýyllarda ýazgylaryň has aýdyň görünmegi üçin ulanylan kastor ýagynyň el ýazgylaryny hapalap biljekdigi göz öňünde tutulmandy.
Golýazmalaryň ýaşyny kesgitlemek üçin, alymlar «Enoh» atly emeli aň ulgamyny taýýarladylar. Bu ulgam gadymy golýazmalardaky el ýazuwy boýunça analiz geçirmäge ukyplydyr. Algoritm ýazylan senesi belli bolan 24 golýazmadan alnan 62 syýa şekiline esaslanyp türgenleşdirildi.
Barlaglaryň ikinji tapgyrynda 30 nusga ýagdan arassalanyp, gaýtadan radiouglerod senelemesi geçirildi. Netijede, 27-siniň has irki döwre degişlidigi ýüze çykaryldy.

«Bu edil wagt maşyny ýaly. Indi 2000 ýyl mundan ozal ýaşap geçen adamlar bilen el gysyşyp, olaryň döwrüni has gowy göz öňüne getirip bilýäris. Biziň döreden zadymyz empirik maglumatlara, ýagny fizika we geometriýa esaslanýan örän ygtybarly gural» — diýip, Popowiç aýtdy.

Model şeýle-de senesi belli bolmadyk 135 golýazmanyň 79%-niň ýaşyny kesgitlemegi başardy. Bu ýagdaý, ýagny neýrotorlaryň ulanylmagy tapyndylara zeper ýetirýän radiouglerod senelemesine bolan mätäçligiň azalmagyna kömek edip biljekdigini görkezýär.
Mundan başga-da, hasmonei we irodian döwürlerine degişli iki dürli ýazuw stiliniň öň çak edilenden has uzak wagtlap bilelikde ulanylandygy ýüze çykaryldy. Bu açyş Ýakyn Gündogaryň giçki antik döwürdäki syýasy ýagdaýlaryna we medeni keşbine degişli häzirki düşünjäni düýpgöter üýtgedýär.


düýn 20:05
863

Emeli aň WhatsApp-da okalmadyk hatlaryň gysgaça mazmunyny jemläp aýdyp berer

WhatsApp messenjeri täze «Message Summaries» atly funksiýasynyň işe girizilendigini mälim etdi. Bu funksiýa arkaly ulanyjylar okalmadyk hatlaryň emeli aň tarapyndan taýýarlanan gysgaça mazmunyny görüp bilerler...

düýn 17:11
1.1k+

Kazyýet Meta kompaniýasyna emeli aňy türgenleşdirmek üçin awtorlyk tekstleri ulanmaga rugsat berdi

Kaliforniýanyň (ABŞ) Demirgazyk okrugynyň federal kazyýeti 25-nji iýunda awtorlyk hukugy bilen goralýan tekstleri emeli aňy türgenleşdirmek üçin peýdalanmak bilen baglanyşykly kazyýet işinde Meta Platforms kompaniýasynyň peýdasyna çözgüt kabul etdi...

23.06.2025 13:26
7.5k+

Hytaýda kung-fu hakyndaky nusgawy filmleri emeli aň tehnologiýalarynyň kömegi bilen dikeltmek isleýärler

Hytaýyň kino gaznasy we onuň hyzmatdaşlary emeli aň tehnologiýasy arkaly söweş sungaty baradaky 100 nusgawy filmi dikeltmek boýunça giň gerimli işe başladylar. Bu barada 27-nji Şanhaý halkara film festiwalynda yglan edildi diýip, Variety ýazýar...

22.06.2025 11:49
6.9k+

Hytaýda seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda hazynadan doly gadymy aramgähler tapyldy

Žiçžao şäher okrugynda (Şandun welaýaty, Hytaý) seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda arheologlar üç gadymy aramgähiň üstünden bardy. Bu barada Hytaýyň jemgyýetçilik ylymlary akademiýasynyň Arheologiýa institutyna salgylanyp, Independent habar berýär...