Ýewropada kitleriň süňkünden ýasalan iň gadymy gurallar tapyldy. Awçylar olary 20 müň ýyl ozal ulanypdyrlar

  • 01.06.2025 19:05
  • 4.3k+

Arheologlar Biskaý aýlagynyň kenaryndan kitleriň azyndan bäş görnüşiniň süňklerinden ýasalan süňk gurallary tapdylar. Olaryň ýaşy 20 müň ýyl töweregi, diýmek, olar şunuň ýaly görnüşdäki gurallaryň iň gadymysydyr diýip, New Scientist neşiri ýazýar.

Fransiýanyň Žan Žores adyndaky Tuluza uniwersitetiniň Žan-Mark Petilýonyň ýolbaşçylygyndaky ýewropaly antropologlar topary 83 sany süňk guraly öwrendi. Artefaktlar Fransiýanyň günorta-günbataryndaky we Ispaniýanyň demirgazygyndaky 26 gowakdan tapyldy. Bular, esasan, naýzalar we saplaryň bölekleri. Megerem, olar ýabany öküzleri we demirgazyk keýiklerini awlamakda ulanylan bolsa gerek.
Ozal gurallaryň kit süňkünden ýasalandygy baradaky çaklama öňe sürülýärdi, ýöne bu gözçeni bilen kesgitlenmä esaslanýardy. Muny barlamak üçin alymlar kollageniň himiki seljermesini geçirdiler. Netijeler 71 predmetiň kit şekillileriň süňkünden ýasalandygyny tassyklady. Olardan 66-sy anyk bäş kit görnüşiniň süňkünden ýasalypdyr. Gurallaryň ýarysy diýen ýaly kaşalotyň süňklerinden, galanlary finwal kitinden, gök, çal we grenland kitlerinden ýasalan.

Ispaniýada tapylan iň köne nusganyň ýaşy 20 200 – 19 600 ýyl aralygyndadyr.

"Bizi geň galdyran zat, bu gurallaryň hemmesiniň bir döwre degişli däldigi: olaryň köpüsi 17 500-16 000 ýyl mundan ozalky döwre degişli. Bir hili "modanyň” täsiriniňem bardygyny güman edýäris. Ilki sanaýmaly nusgasy peýda bolan wagty olara gyzyklanma az bolupdyr, ýöne soň isleg artyp, önümçiligi birden ýokarlanypdyr, soňra-da birden kesilipdir" -diýdi Petilýon düşündirdi.

Kit awçylygy hakda gürrüň ýok - süňkler kenara zyňylan läşlerden ýygnalan bolsa gerek.
Barlagyň netijeleri Nature Communications žurnalynda tanyşdyryldy.


düýn 18:01
118

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...

düýn 10:22
58

Kofein çylşyrymly meseleleri çözmekde adamlaryň tutanýerliligini ýokarlandyrýar

Täze barlag kofeniň çylşyrymly ýa-da bölekleýin çözmek mümkin bolmadyk meseleleri çözmekde tutanýerliligi ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Munuň täsiri dartgynly ýagdaýdaky adamlarda has hem göze ilýärdi. Synaglara ABŞ-nyň Massaçusets ştatynyň Amhýorst kollejiniň 329 talyby gatnaşdy...

29.09.2025 12:30
16

Ýaponiýada mör-möjekleri çekmek üçin "garynja aldawyny" ulanýan ösümlik tapyldy

Ýaponiýada duş gelýän Vincetoxicum nakaianum atly ösümlik tozanlanmak üçin adatdan daşary strategiýany ulanýar. Ol ýarym iýlen ýa-da ýaralanan garynjalaryň çykarýan ysyny gaýtalap, tohumly mör-möjekleri özüne çekýär...

27.09.2025 19:28
19

Argentinada öň belli bolmadyk ýyrtyjy megaraptoryň we onuň pidasynyň galyndylary tapyldy

Argentinanyň günortasynda paleontologlar güýçli öňki elleri we uzyn dyrnaklary bolan öň näbelli ýyrtyjy dinozawryň galyndylaryny ýüze çykardylar. Bu tapyndy megaraptor nesliniň Günorta Amerikada uzak wagtlap ýaşandygyny tassyklaýar diýip, Nature Communications žurnalynda bellenýär...