Ýewropada kitleriň süňkünden ýasalan iň gadymy gurallar tapyldy. Awçylar olary 20 müň ýyl ozal ulanypdyrlar

  • 01.06.2025 19:05
  • 4.2k+

Arheologlar Biskaý aýlagynyň kenaryndan kitleriň azyndan bäş görnüşiniň süňklerinden ýasalan süňk gurallary tapdylar. Olaryň ýaşy 20 müň ýyl töweregi, diýmek, olar şunuň ýaly görnüşdäki gurallaryň iň gadymysydyr diýip, New Scientist neşiri ýazýar.

Fransiýanyň Žan Žores adyndaky Tuluza uniwersitetiniň Žan-Mark Petilýonyň ýolbaşçylygyndaky ýewropaly antropologlar topary 83 sany süňk guraly öwrendi. Artefaktlar Fransiýanyň günorta-günbataryndaky we Ispaniýanyň demirgazygyndaky 26 gowakdan tapyldy. Bular, esasan, naýzalar we saplaryň bölekleri. Megerem, olar ýabany öküzleri we demirgazyk keýiklerini awlamakda ulanylan bolsa gerek.
Ozal gurallaryň kit süňkünden ýasalandygy baradaky çaklama öňe sürülýärdi, ýöne bu gözçeni bilen kesgitlenmä esaslanýardy. Muny barlamak üçin alymlar kollageniň himiki seljermesini geçirdiler. Netijeler 71 predmetiň kit şekillileriň süňkünden ýasalandygyny tassyklady. Olardan 66-sy anyk bäş kit görnüşiniň süňkünden ýasalypdyr. Gurallaryň ýarysy diýen ýaly kaşalotyň süňklerinden, galanlary finwal kitinden, gök, çal we grenland kitlerinden ýasalan.

Ispaniýada tapylan iň köne nusganyň ýaşy 20 200 – 19 600 ýyl aralygyndadyr.

"Bizi geň galdyran zat, bu gurallaryň hemmesiniň bir döwre degişli däldigi: olaryň köpüsi 17 500-16 000 ýyl mundan ozalky döwre degişli. Bir hili "modanyň” täsiriniňem bardygyny güman edýäris. Ilki sanaýmaly nusgasy peýda bolan wagty olara gyzyklanma az bolupdyr, ýöne soň isleg artyp, önümçiligi birden ýokarlanypdyr, soňra-da birden kesilipdir" -diýdi Petilýon düşündirdi.

Kit awçylygy hakda gürrüň ýok - süňkler kenara zyňylan läşlerden ýygnalan bolsa gerek.
Barlagyň netijeleri Nature Communications žurnalynda tanyşdyryldy.


düýn 14:35
4.4k+

Amerikaly alymyň pişigi oňa eýýäm ikinji gezek näbelli bir wirusy açmaga kömek etdi

Pepper atly pişik ikinji gezek öý hojaýynyna, Floridadan mikrobiolog Jon Ledniskä täze, ozal ylma belli bolmadyk wirus ştammyny açmaga kömek etdi diýip, Gizmodo habar berýär. Pepper öýe jansyz gyzylguýruk syçany getirdi we Ledniski ony barlaghanada öwrenmek kararyna geldi...

16.07.2025 13:28
6.1k+

Grenlandiýada 3 km buzuň astyndan gadymy tundranyň galyndylary tapyldy. Ol ýerde haşhaş, moh we hatda leýlisaç ösüpdir

Grenlandiýanyň köp bölegi buz we gar bilen örtülendir, şonuň üçin adanyň ady şoňa ýaňzydylyp goýlan. Emma bu hemişe beýle bolmandyr. Alymlar üç kilometrlik buz gatlagynyň astyndan gadymy tundra ekoulgamynyň yzlaryny tapdylar...

16.07.2025 06:12
3.9k+

Belizde maýalaryň gadymy şäheriniň ilkinji hökümdary - Te Kaab Çaakanyň mazary tapyldy

Hýuston uniwersitetiniň arheologlary Karakolda (Beliz) maýalaryň bu gadymy şäheriniň ilkinji hökümdary we onuň şa nesilşalygynyň esaslandyryjysy Te Kaab Çaagyň mazaryny tapdylar. Bu Merkezi Amerikanyň döwleti bolan Belizdäki iň uly maýa arheologik ýadygärliginde 40 ýyldan gowrak wagtlap geçirilen barlagda tapylan ilkinji şa mazarydyr...

08.07.2025 17:40
3.4k+

ÝB-de smartfonlar indi batareýalaryň ömrüni görkezýän bellik bilen belgilenýär

Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlarynda elektron gurluşlaryň sarp ediji aýratynlyklaryny, şol sanda akkumulýatoryň çydamlylygyny bellik arkaly görkezmegi göz öňünde tutýan täze düzgünler hereket edip başlady. Akkumulýatoryň ömrüni kesgitlemek üçin zarýad sikliniň – batareýanyň doly zarýadsyzlanmagynyň we ýene zarýad almagynyň sany ölçenýär...