Ýewropada kitleriň süňkünden ýasalan iň gadymy gurallar tapyldy. Awçylar olary 20 müň ýyl ozal ulanypdyrlar

  • 01.06.2025 19:05
  • 4.2k+

Arheologlar Biskaý aýlagynyň kenaryndan kitleriň azyndan bäş görnüşiniň süňklerinden ýasalan süňk gurallary tapdylar. Olaryň ýaşy 20 müň ýyl töweregi, diýmek, olar şunuň ýaly görnüşdäki gurallaryň iň gadymysydyr diýip, New Scientist neşiri ýazýar.

Fransiýanyň Žan Žores adyndaky Tuluza uniwersitetiniň Žan-Mark Petilýonyň ýolbaşçylygyndaky ýewropaly antropologlar topary 83 sany süňk guraly öwrendi. Artefaktlar Fransiýanyň günorta-günbataryndaky we Ispaniýanyň demirgazygyndaky 26 gowakdan tapyldy. Bular, esasan, naýzalar we saplaryň bölekleri. Megerem, olar ýabany öküzleri we demirgazyk keýiklerini awlamakda ulanylan bolsa gerek.
Ozal gurallaryň kit süňkünden ýasalandygy baradaky çaklama öňe sürülýärdi, ýöne bu gözçeni bilen kesgitlenmä esaslanýardy. Muny barlamak üçin alymlar kollageniň himiki seljermesini geçirdiler. Netijeler 71 predmetiň kit şekillileriň süňkünden ýasalandygyny tassyklady. Olardan 66-sy anyk bäş kit görnüşiniň süňkünden ýasalypdyr. Gurallaryň ýarysy diýen ýaly kaşalotyň süňklerinden, galanlary finwal kitinden, gök, çal we grenland kitlerinden ýasalan.

Ispaniýada tapylan iň köne nusganyň ýaşy 20 200 – 19 600 ýyl aralygyndadyr.

"Bizi geň galdyran zat, bu gurallaryň hemmesiniň bir döwre degişli däldigi: olaryň köpüsi 17 500-16 000 ýyl mundan ozalky döwre degişli. Bir hili "modanyň” täsiriniňem bardygyny güman edýäris. Ilki sanaýmaly nusgasy peýda bolan wagty olara gyzyklanma az bolupdyr, ýöne soň isleg artyp, önümçiligi birden ýokarlanypdyr, soňra-da birden kesilipdir" -diýdi Petilýon düşündirdi.

Kit awçylygy hakda gürrüň ýok - süňkler kenara zyňylan läşlerden ýygnalan bolsa gerek.
Barlagyň netijeleri Nature Communications žurnalynda tanyşdyryldy.


22.06.2025 11:49
6.8k+

Hytaýda seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda hazynadan doly gadymy aramgähler tapyldy

Žiçžao şäher okrugynda (Şandun welaýaty, Hytaý) seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda arheologlar üç gadymy aramgähiň üstünden bardy. Bu barada Hytaýyň jemgyýetçilik ylymlary akademiýasynyň Arheologiýa institutyna salgylanyp, Independent habar berýär...

17.06.2025 13:01
9.4k+

Ortaýer deňzinde 2570 m çuňlukdan XVI asyra degişli adaty bolmadyk ýükli gämi tapyldy

Fransuz arheologlary Ortaýer deňzinde 2570 metr çuňlukdan XVI asyrda gark bolan söwda gämisini tapdylar. Medeniýet ministrliginiň Suwasty arheologiýa bölüminiň müdiri Arno Şomas bu Fransiýanyň territorial suwlarynda gämi heläkçiligi hasaba alnan iň çuň ýerdir diýip, habar berdi...

16.06.2025 13:25
2.2k+

Burunda işdäniň gözegçiligine täsir edýän reseptorlar tapyldy

Ýewropaly neýrofiziologlar burnuň ys alyş epiteliýsinde iýmitiň ysyny alanda doýmak duýgusyny güýçlendirýän reseptorlaryň aýratyn kategoriýasyny tapdylar. Garramagyň biologiýasy instituty (Germaniýa) bu neýronlarda bökdençligiň ýüze çykmagy artykmaç iýmeklige we semremeklige getirip biljekdigini ýüze çykardy...

11.06.2025 13:31
4k+

Nematod gurçuklarynyň syýahat etmek üçin “janly diň” guruşlary ilkinji gezek wideo alyndy

Maks Plank Jemgyýetiniň Haýwanlaryň özüni alyp barşy institutynyň we Konstans uniwersitetiniň alymlary ýabany tebigatda ilkinji gezek nematodlaryň adaty bolmadyk hereketini hasaba aldylar. Bu gurçuklar wertikal “janly diňler” görnüşinde düzülip, golaýyndan geçýän mör-möjekleriň bedeninde “ýapyşyp” ondan-oňa geçýärler...