Ispaniýada adam barmagynyň iň gadymy yzy tapyldy

  • 31.05.2025 17:42
  • 8.1k+

Ispan arheologlary San-Lasaro gowagynda (Ispaniýa) adamyň ýüzüni ýada salýan uzyn daş tapdylar. Daşyň edil ortasynda, ähtimal, burny aňladýan gyzyl nokat bar. Geçirilen seljermeler bu nokadyň ohra (gyzylymtyl tebigy mineral boýag) batyrylan barmak bilen goýlandygyny görkezdi. Bu bolsa ony häzirki wagta çenli adam barmagynyň bize mälim bolan iň gadymy yzyna öwürýär. Onuň 43 müň ýyllyk taryhy bar.

Bu açyş 2022-nji ýylda edildi. Gazuw-agtaryş işlerine Madridiň Komplutense uniwersitetinden Dawid Alwares Alonso ýolbaşçylyk etdi. Daşyň golaýynda neandertallara degişli gurallar hem tapyldy. Gowagyň özünde ohranyň ýokdugy sebäpli, alymlar pigmentiň başga bir ýerden getirilendigini aýdýarlar.

Nokadyň hakykatdanam barmak bilen goýlup-goýulmandygyny anyklamak maksady bilen, arheologlar kriminalistlere ýüz tutdylar. Olar hem bu nokadyň uly ýaşly neandertalyň barmagy bilen goýlandygyny tassykladylar. Daşda urgy ýa-da gündelik ulanyşa degişli yzlar tapylmady.
Alonsonyň pikiriçe, bu nokat bilkastlaýyn goýlan bolmaly.

«Eger-de nokat tötänden peýda bolan bolsady, hyýaly ýüz şekiliniň edil ortasynda däl-de, başga ýerde bolardy. Biz munuň burny görkezmek üçin, ýörite edilendigine ynanýarys» — diýip, ol aýtdy.

Alymlar bu açyşy «pareýdoliýa» bilen baglanyşdyrýarlar. Pareýdoliýa – bu jansyz zatlarda ýa-da nagyşlarda tötänden ýüz görmek meýlidir. Neandertal bu gaýada ýüzüň şekilini görüp, oňa «burun» goşup, üstüni ýetirmek islän bolsa gerek.
Barlagy geçiren alymlaryň pikirine görä, bu açyş neandertallarda abstrakt pikirlenmäniň we simwollary aňmak ukybynyň bolandygyny görkezýär. Bu bolsa, ozal diňe Homo sapienslere mahsus diýlip hasaplanan döredijilik başarnyklarynyň, aslynda, neandertallarda hem bolandygyny görkezýär. Bu barada ylym dünýäsinde onlarça ýyl bäri çekeleşikler dowam edip gelýär. Soňky ýyllarda edilen şeýle açyşlar (123) ozalky gipotezalaryň düýplerini çynlakaý sarsdyrdy.
Bu barada geçirilen barlagyň netijeleri «Archaeological and Anthropological Sciences» žurnalynda çap edildi.


düýn 14:35
4.4k+

Amerikaly alymyň pişigi oňa eýýäm ikinji gezek näbelli bir wirusy açmaga kömek etdi

Pepper atly pişik ikinji gezek öý hojaýynyna, Floridadan mikrobiolog Jon Ledniskä täze, ozal ylma belli bolmadyk wirus ştammyny açmaga kömek etdi diýip, Gizmodo habar berýär. Pepper öýe jansyz gyzylguýruk syçany getirdi we Ledniski ony barlaghanada öwrenmek kararyna geldi...

16.07.2025 13:28
6.1k+

Grenlandiýada 3 km buzuň astyndan gadymy tundranyň galyndylary tapyldy. Ol ýerde haşhaş, moh we hatda leýlisaç ösüpdir

Grenlandiýanyň köp bölegi buz we gar bilen örtülendir, şonuň üçin adanyň ady şoňa ýaňzydylyp goýlan. Emma bu hemişe beýle bolmandyr. Alymlar üç kilometrlik buz gatlagynyň astyndan gadymy tundra ekoulgamynyň yzlaryny tapdylar...

16.07.2025 06:12
3.9k+

Belizde maýalaryň gadymy şäheriniň ilkinji hökümdary - Te Kaab Çaakanyň mazary tapyldy

Hýuston uniwersitetiniň arheologlary Karakolda (Beliz) maýalaryň bu gadymy şäheriniň ilkinji hökümdary we onuň şa nesilşalygynyň esaslandyryjysy Te Kaab Çaagyň mazaryny tapdylar. Bu Merkezi Amerikanyň döwleti bolan Belizdäki iň uly maýa arheologik ýadygärliginde 40 ýyldan gowrak wagtlap geçirilen barlagda tapylan ilkinji şa mazarydyr...

13.07.2025 18:34
11k+

Ispaniýada bir aýal ýumurtga goýmak üçin bulgurlaryň iň uly kolleksiýasyny ýygnady

Ispaniýanyň ýaşaýjysy Mariýa Hose Fuster ýumurtga goýmak üçin niýetlenen bulgurlaryň dünýäde iň uly kolleksiýasyny ýygnady. Ginnesiň rekordlar kitabynyň maglumatlaryna görä, onuň kolleksiýasynda 15 485 sany şeýle predmet bar...