Alymlar galyndylary peýdaly dökünlere öwürmegiň usulyny oýlap tapdylar

  • 27.05.2025 13:03
  • 3.3k+

Perm milli ylmy-barlag politehniki uniwersitetiniň (PNIPU) alymlary lagym suwlaryndan ammoniý azodyny çykaryp, ony struwite – özünde magniý, ammoniý we fosfat saklaýan peýdaly mineral döküne öwürmegiň usulyny işläp düzdüler.

Suw howdanlarynyň ammoniý azody bilen hapalanmagy giňden ýaýran mesele bolup durýar. Russiýanyň özünde her ýyl derýalaryň we kölleriň hapalanmagy bilen bagly 2500-den gowrak ýagdaý hasaba alynýar. Bu wakalaryň köpüsi lagym suwlarynyň dökülmegi bilen baglanyşyklydyr. Ammoniý azody suwuň güllemegine, ýagny suwotylaryň köpelmegine we balyklaryň heläk bolmagyna getirýär.
Alymar ýokary hilli struwiti almak üçin, gurşawyň kislotalylygyna we erginleriň garyşma tizligine gözegçilik etmegiň zerurdygyny anykladylar. Iň oňaýly şertler 8-9 pH aralygyndaky kislotalylyk we minutda 300 gezek aýlaw diýlip kesgitlenildi. Şol şertlerde diametri, takmynan, 10 mikrometr bolan iri we birmeňzeş kristallar emele gelýär, olar soň süzüp almak üçin amatly bolýar.
Synaglar ýokary temperaturada we dogry saýlanan kislotalylykda kristallaryň çalt ösýändigini görkezdi. Düzüminde kremniý bolan maddalaryň goşulmagy bolsa kristallaryň görnüşini we birmeňzeşligini gowulandyrýar.
Alymlaryň bahalandyrmagyna görä, täze usul bilen lagym suwlaryny arassalamagyň netijeliligi 98%-e ýetýär. Alnan struwiti dökün hökmünde ýa-da haýwanlar üçin iýmit hökmünde ulanyp bolýar.
Gündelik durmuşda struwit daşlary (käwagt olara ýokanç daşlar hem diýilýär) köplenç moçewinany dargadýan bakteriýalaryň täsiri bilen emele gelýär. Olar örän uly ölçeglere çenli ösüp, hatda hirurgiki bejergä hem sebäp bolup bilýär. Emma senagat taýdan garalanda, bu maddanyň peýdasy örän uludyr.
Uniwersitetiň hünärmenleri öz işleriniň netijelerini «Himiýa. Ekologiýa. Urbanistika – 2025» atly konferensiýada paýlaşdylar.


düýn 14:28
1.7k+

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

16.07.2025 06:27
4.7k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

16.07.2025 06:16
2.5k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...

14.07.2025 17:12
7.8k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...