Alymlar galyndylary peýdaly dökünlere öwürmegiň usulyny oýlap tapdylar

  • 27.05.2025 13:03
  • 3.2k+

Perm milli ylmy-barlag politehniki uniwersitetiniň (PNIPU) alymlary lagym suwlaryndan ammoniý azodyny çykaryp, ony struwite – özünde magniý, ammoniý we fosfat saklaýan peýdaly mineral döküne öwürmegiň usulyny işläp düzdüler.

Suw howdanlarynyň ammoniý azody bilen hapalanmagy giňden ýaýran mesele bolup durýar. Russiýanyň özünde her ýyl derýalaryň we kölleriň hapalanmagy bilen bagly 2500-den gowrak ýagdaý hasaba alynýar. Bu wakalaryň köpüsi lagym suwlarynyň dökülmegi bilen baglanyşyklydyr. Ammoniý azody suwuň güllemegine, ýagny suwotylaryň köpelmegine we balyklaryň heläk bolmagyna getirýär.
Alymar ýokary hilli struwiti almak üçin, gurşawyň kislotalylygyna we erginleriň garyşma tizligine gözegçilik etmegiň zerurdygyny anykladylar. Iň oňaýly şertler 8-9 pH aralygyndaky kislotalylyk we minutda 300 gezek aýlaw diýlip kesgitlenildi. Şol şertlerde diametri, takmynan, 10 mikrometr bolan iri we birmeňzeş kristallar emele gelýär, olar soň süzüp almak üçin amatly bolýar.
Synaglar ýokary temperaturada we dogry saýlanan kislotalylykda kristallaryň çalt ösýändigini görkezdi. Düzüminde kremniý bolan maddalaryň goşulmagy bolsa kristallaryň görnüşini we birmeňzeşligini gowulandyrýar.
Alymlaryň bahalandyrmagyna görä, täze usul bilen lagym suwlaryny arassalamagyň netijeliligi 98%-e ýetýär. Alnan struwiti dökün hökmünde ýa-da haýwanlar üçin iýmit hökmünde ulanyp bolýar.
Gündelik durmuşda struwit daşlary (käwagt olara ýokanç daşlar hem diýilýär) köplenç moçewinany dargadýan bakteriýalaryň täsiri bilen emele gelýär. Olar örän uly ölçeglere çenli ösüp, hatda hirurgiki bejergä hem sebäp bolup bilýär. Emma senagat taýdan garalanda, bu maddanyň peýdasy örän uludyr.
Uniwersitetiň hünärmenleri öz işleriniň netijelerini «Himiýa. Ekologiýa. Urbanistika – 2025» atly konferensiýada paýlaşdylar.


şu gün 18:35
183

Eşegiň derisinde sakyrtga garşy täsirli serişde tapyldy

Amherstdäki Massaçusets uniwersitetiniň amerikan alymlary eşekleriň derisiniň ýag mäzleri tarapyndan bölünip çykarylýan (E)-2 oktenal birleşmesiniň sakyrtgalary netijeli kowýandygyny anykladylar. Laboratoriýa synaglarynyň netijesi bu maddanyň täsiriniň pes däldigini, käbir ýagdaýlarda meşhur himiki täsir ediji dietiltoluamiddenem (DEET) has ýokarydygyny görkezdi...

şu gün 18:35
106

Ýagtylyk beýnini bejerip, newrodegeneratiw keselleriň ösüşini haýalladyp bilýär

Çernyşewskiý adyndaky Saratow milli barlag döwlet uniwersitetiniň (SDU) alymlary beýniniň bardasynda ýerleşýän meningeal limfa damarlarynyň (MLV) ýagtylyk bilen bejerilip bilinjekdigini subut etdiler. Fotostimulýasiýa toksinleriň çykarylyşyny gowulandyrýar we keselleriň ösüşini haýalladýar diýip, uniwersitetiň metbugat gullugyna salgylanýan TASS ýazýar...

şu gün 18:29
185

Gadymy Rimde saýrak guşlar üýtgeşik nygmat däl-de, adaty köçe nahary bolup çykdy

Ispan arheologlary Maýorka adasynda geçirilen gazuw-agtaryş işleri mahalynda gadymy Rimiň garbanyşhanasyny tapdylar. Alymlar galyndy naharlar dökülen  çukuryň içindäkileri öwrenip, şäheriň ýönekeý ilatynyň näme iýendigini anykladylar...

şu gün 18:19
295

Kanada Arktikasynda 380 million ýyllyk ýyrtyjy balygyň täze görnüşiniň äňleri tapyldy

Amerikaly paleontologlar Kanadanyň Nunawut welaýatynyň Dewon adasynda Giçki Dewon formasiýasynda Onychodontiformes  toparyndan bolan gadymy ýyrtyjy balyklaryň täze görnüşiniň tapylandygyny habar berdiler. Galyndylaryň ýaşy,  takmynan, 380 million ýyllyk...