Ähli janly-jandarlaryň juda gowşak ýagtylyk bölüp çykarýandygy ýüze çykaryldy

  • 20.05.2025 14:36
  • 2.5k+

Kanadanyň Kalgari uniwersitetiniň we Milli gözleg geňeşiniň barlagçylary ähli janly-jandarlaryň hemişe örän gowşak we göze görünmeýän ýagtylyk bölüp çykarýandygyny ýüze çykardylar. Bu hadysa «örän gowşak foton şöhlelenmesi» (UPE) diýlip atlandyrylýar. Bu ýagtylyk jan berlenden soň doly diýen ýaly ýitýär. Bu barada geçirilen barlaglaryň netijeleri «The Journal of Physical Chemistry Letters» žurnalynda çap edildi diýip, «ScienceAlert» neşiri habar berýär.

Janly-jandarlaryň öýjüklerindäki mitohondriýalaryň energiýa öndürýän mahaly, bu prosesiň dowamynda bolup geçýän himiki reaksiýalaryň netijesinde, örän az mukdarda ýagtylyk bölejikleri, ýagny fotonlar emele gelýär. UPE öňler jedelli tema bolsa-da, alymlar indi janly-jandarlaryň hakykatdan hem biofotonlary bölüp çykarýandygyny we olaryň ölümden soň doly diýen ýaly kesilýändigini «örän aýdyň» subut etdiler.
Öýjükleriň bölüp çykarýan ýagtylygy öran gowşak bolansoň, olary tebigy ýagtylyk çeşmelerinden tapawutlandyrmak örän kyn bolýar. Şol sebäpden hem barlaglaryň dowamynda, diri syçanlar ýörite garaňky gutulara ýerleşdirilip, duýgurlygy ýokary bolan kameralar arkaly olaryň bölüp çykarýan ýagtylygy surata alyndy. Netijede, diri syçanlaryň bedenleriniň ýagtylyk bölüp çykarýandygy, ölümden soň bolsa, ýagtylygyň doly diýen ýaly ýitýändigi aýdyň görünýär.

Şuňa meňzeş täsir Arabidopsis thaliana we Heptapleurum arboricola ýaly ösümlikler bilen geçirilen synaglarda hem ýüze çykaryldy. Kesilen ýapraklar bir salym ýagtylyk bölüp çykarmaga dowam etdi. Ösümlige zeper ýetirilende, bu ýagtylyk has-da güýçlenýärdi. Bu ýagdaý olaryň öz-özüni dikeltmek mehanizmasy bilen baglanyşyklydyr.
Alymlar UPE-ni lukmançylykda zeper ýeten dokumalary anyklamakda, keselleriň ýagdaýyna gözegçilik etmekde we näsaglaryň umumy saglyk ýagdaýyny seljermekde ulanylyp bilinjekdigini belläp geçýärler.


11.07.2025 11:17
3.4k+

Alymlar 200 mln ýyl ozal ýaşan pterozawryň täze görnüşini suratlandyrdylar

ABŞ-nyň Smitsonow institutynyň işgärleri Petrifaýd-Forest milli seýilgähinde (Arizona ştaty)  209 million ýyl mundan ozal ýaşap geçen pterozawrlaryň näbelli görnüşleriniň galyndylaryny tapdylar. Edaranyň metbugat gullugynyň habaryna görä, tapyndy giçki trias döwrüne degişlidir...

10.07.2025 11:41
2.7k+

Alymlar Ýerde Merkuriniň ilkinji bölekleriniň tapylandygyny habar berdiler

Afrikada tapylan iki meteorit Merkuriý planetasynyň ylma mälim bolan ilkinji bölekleri bolup çykdy. Bu barada Icarus ylmy žurnaly habar berýär. Eger ylmy çaklama tassyklansa, bu Ýerde Güne iň golaý planetanyň meteoritleriniň tapylmagyna degişli ilkinji ýagdaý bolar...

07.07.2025 10:53
3.6k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
10k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...