Braziliýada 113 million ýyl ozal ýaşap geçen garynjanyň galyndylary tapyldy

  • 30.04.2025 12:19
  • 4.6k+

Braziliýada ylma mälim bolan dowzah garynjasynyň (bu hili atlandyrma gadymy grek mifologiýasyndan gözbaş alýar) iň gadymysy tapyldy. Onuň ýaşy 113 million ýyl hasaplanýar diýip, Current Biology žurnaly habar berýär.

Bu garynjalar şeýle aýylganç lakamymy öňe uzap gidýän, çalgyny ýatladýan uly mandibullary sebäpli berlipdir. Garynjalar olaryň kömegi bilen awlaryny sanjyp alan ýa-da öldüren bolsalar gerek. Mundan başga-da, olaryň kellesinde, iki gözüniň arasynda şaha meňzeş ýiti ösüntgileri bolupdyr.
Ozal bu hili garynjalaryň galyndylary diňe Fransiýada we Mýanmada hek döwrüniň ahyryna degişli ýantardan tapyldy. Täze nusga San-Paulu uniwersitetiniň Zoologiýa muzeýiniň galyndylar ýygyndysyndaky hek plitasyndan tapyldy. Plita Braziliýanyň demirgazyk-gündogaryndaky Krato formasiýasyndan alnan, bu formasiýa özünde gowy saklanyp galan galyndylary bilen tanalýar.

Tapylan mör-möjek - uzynlygy 13,5 millimetr bolan ganatly ene garynja. Täze görnüşe Vulcanidris cratensis diýip at berildi. Ol beýleki mälim bolan gadymy garynjalardan 10 million ýyl gowrak uly bolup çykdy.
Alymlaryň pikirine görä, Vulcanidris cratensis tapylmagy garynjalaryň biologiýasy we ýerleşişi baradaky düşünjelerimizi üýtgedýär. Dowzah garynjalarynyň Braziliýada eýýäm irki hek döwürde bolandygy garynjalaryň ewolýusiýasynyň başlangyç döwründe giň ýaýrandygyna we olaryň köp dürli bolandygyna şaýatlyk edip biler.


20.05.2025 14:40
3k+

Alymlar kebelekleriň howada nädip gaýyp saklanyp bilýändiklerini düşündirdiler

Beýhan uniwersitetiniň alymlary kebelekleriň uçuşyna gözegçilik edip, olaryň howada gülleriň depesinde nädip gaýyp durmagy başarýandyklaryny anykladylar. Bu açyş ýyladyşhanalarda ösümlikleri tozanlandyrmaga we barmasy kyn ýerlere girmäge ukyply mikrodronlary döretmekde gerekli bolup biler diýip, Science Daily habar berýär...

20.05.2025 14:36
2.1k+

Ähli janly-jandarlaryň juda gowşak ýagtylyk bölüp çykarýandygy ýüze çykaryldy

Kanadanyň Kalgari uniwersitetiniň we Milli gözleg geňeşiniň barlagçylary ähli janly-jandarlaryň hemişe örän gowşak we göze görünmeýän ýagtylyk bölüp çykarýandygyny ýüze çykardylar. Bu hadysa «örän gowşak foton şöhlelenmesi» (UPE) diýlip atlandyrylýar...

20.05.2025 14:30
6.2k+

Kanadada “garynjygy” bolan üç gözli deňiz ýyrtyjysyny tapdylar. Ol 506 million ýyl ozal ýaşap geçipdir

Manitoba muzeýiniň we Patyşalygyň Ontario muzeýiniň paleontologlary Kanadadaky Býorjess slaneslerinde deňiz ýyrtyjysynyň täze görnüşini tapdylar. Tapyndynyň ýaşy 506 million ýyl diýip, Royal Society Open Science žurnalyndaky çap edilen barlaga salgylanýan Phys...

20.05.2025 07:44
7.1k+

Awstraliýaly alymlar plastik aýnalaryny ulanyp, Gün energiýasyny öndürmegiň çykdajysyny 40% peseltdiler

Awstraliýaly alymlar Gün energiýasynyň öndürilişiniň çykdajysyny 40% azaldyp biljek ýeňil plastik aýnalary işläp taýýarladylar. Ilkibaşda awtoulaglar üçin işlenip düzülen tehnologiýa indi oba hojalygynda we senagatda çykdajylary peseltmäge, şeýle hem uglerod zyňyndylaryny azaltmaga ýardam berer diýip, «New Atlas» neşiri habar berýär...