100 mln ýyl ozal Tetis ummanynyň ýitmegi howa we adamlaryň göçüş ýollaryna täsir edipdir

  • 28.04.2025 15:58
  • 4.6k+

Takmynan, 100 million ýyl mundan ozal, gadymy Tetis ummanynyň ýuwaş-ýuwaşdan ýitip başlamagy dünýäde howa şertleriniň üýtgemegine, çölleriň döremegine we haýwanlaryň, şol sanda adamlaryň ata-babalarynyň hem göçüp gidýän ýollaryna uly täsir ýetiripdir. Bu barada «Nature Reviews Earth & Environment» žurnalynda çap edilen täze barlagda aýdylýar.

Halkara geologlaryň we klimatologlaryň toparynyň maglumatlaryna görä, Afrikanyň, Arap ýarymadasynyň we Hindistanyň demirgazyk tarapa hereketi bu materikleriň Ýewraziýa bilen çaknyşmagyna sebäp bolupdyr. Bu hadysa diňe bir geografiýany üýtgetmän, eýsem ummanlaryň akymlarynyň işine-de päsgelçilik döredipdir.
Takmynan, 30 million ýyl mundan ozal, öňki Tetis ummanynyň bolan ýerinde «gomfoter köprüsi» diýlip atlandyrylýan – Afrika bilen Ýewraziýanyň arasynda gury ýer geçelgesi emele geldi. Bu ýol arkaly, häzirki zamanyň adamlarynyň ata-babalaryny hem öz içine alýan haýwanlar göçüp başladylar. Şol döwürde, geljekki Sähranyň ýerleşjek ýerlerinde gurak we suwsuz zolaklar hem döräp ugrapdyr.
Barlagyň awtorlary Tetis ummanynyň ýitmeginiň Aziýadaky musson ýelleriniň güýçlenmegine sebäp bolandygyny belleýärler. Şeýle-de gündogar Afrikadaky ýerleriň kem-kemden guramagyna-da täsir edendigini aýdýarlar. Bu üýtgeşmeler Homo nesliniň ewolýusiýasyna hem täsir eden bolmaly.


düýn 14:09
4.7k+

Alymlar derisi ýelekpisint bolan gadymy süýrenijiniň galyndylaryny tapdylar

Fransiýada arka tarapy ýelekpisint gurluşly gadymy süýrenijileriň galyndylary tapyldy. Tapyndynyň ýaşy 247 million ýyl diýip, Ştutgartdaky (Germaniýa) Döwlet tebigat ylymlary muzeýiniň metbugat gullugy habar berdi...

düýn 11:54
6.2k+

Gaýtadan işlenen çilim naýçalaryndan berk, arzan asfalt döretdiler

Granada we Bolonýa uniwersitetleriniň alymlary gaýtadan işlenen çilim naýçalaryndan ekologiýa taýdan arassa asfalt öndürmegiň tehnologiýasyny işläp düzdüler. Oýlap tapyş ScienceDirect žurnalynyň makalasynda beýan edildi...

28.07.2025 17:38
1.7k+

Geljekki Mars missiýasy üçin iň uly paraşýut stratosferada synag edildi

Thales Alenia Space-iň we Ýewropa kosmos agentliginiň (ESA) işgärleri ExoMars-yň geljekki missiýasy üçin paraşýut ulgamyny synagdan geçirdiler. Uçurylýan modulyň geliý şary bilen Polýar tegeleginden 30 km belentlige galdyrylan maketi iki paraşýutyny açandan soň ýere üstünlikli gondy...

28.07.2025 13:53
4.2k+

Ýewropa kosmos agentliginiň täze Sentinel-6B hemrasy deňiz derejesiniň ýokary galşyny ölçär

Ýewropa kosmos agentligi (ESA) Sentinel-6B hemrasyny uçmaga taýýarlamak üçin uçuş meýdançasyna iberdi. Deňiz derejesini takyk ölçemek üçin döredilen enjam Industrial Dolphin gämisindäki klimat-kontrolly konteýnere ýüklendi...