100 mln ýyl ozal Tetis ummanynyň ýitmegi howa we adamlaryň göçüş ýollaryna täsir edipdir

  • 28.04.2025 15:58
  • 4.6k+

Takmynan, 100 million ýyl mundan ozal, gadymy Tetis ummanynyň ýuwaş-ýuwaşdan ýitip başlamagy dünýäde howa şertleriniň üýtgemegine, çölleriň döremegine we haýwanlaryň, şol sanda adamlaryň ata-babalarynyň hem göçüp gidýän ýollaryna uly täsir ýetiripdir. Bu barada «Nature Reviews Earth & Environment» žurnalynda çap edilen täze barlagda aýdylýar.

Halkara geologlaryň we klimatologlaryň toparynyň maglumatlaryna görä, Afrikanyň, Arap ýarymadasynyň we Hindistanyň demirgazyk tarapa hereketi bu materikleriň Ýewraziýa bilen çaknyşmagyna sebäp bolupdyr. Bu hadysa diňe bir geografiýany üýtgetmän, eýsem ummanlaryň akymlarynyň işine-de päsgelçilik döredipdir.
Takmynan, 30 million ýyl mundan ozal, öňki Tetis ummanynyň bolan ýerinde «gomfoter köprüsi» diýlip atlandyrylýan – Afrika bilen Ýewraziýanyň arasynda gury ýer geçelgesi emele geldi. Bu ýol arkaly, häzirki zamanyň adamlarynyň ata-babalaryny hem öz içine alýan haýwanlar göçüp başladylar. Şol döwürde, geljekki Sähranyň ýerleşjek ýerlerinde gurak we suwsuz zolaklar hem döräp ugrapdyr.
Barlagyň awtorlary Tetis ummanynyň ýitmeginiň Aziýadaky musson ýelleriniň güýçlenmegine sebäp bolandygyny belleýärler. Şeýle-de gündogar Afrikadaky ýerleriň kem-kemden guramagyna-da täsir edendigini aýdýarlar. Bu üýtgeşmeler Homo nesliniň ewolýusiýasyna hem täsir eden bolmaly.


düýn 15:46
1.8k+

Wenerada ilkinji läbik turbalaryň bardygynyň alamatlary tapyldy

Padua uniwersitetinden Barbara De Toffoliniň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary Wenerada ilkinji gezek läbik turbalarynyň bardygyny tassyklaýan ylmy delilleri ýüze çykardy. Alymlar öňki kosmos missiýalarynyň radio­loka­siýa we topografiýa maglumatlaryny öwrenip, diametri 100 kilometreden ýokary bolan ullakan şit wulkanlaryna üns berdiler...

düýn 14:53
832

Aşgabatda “Ozon we klimat” atly ylmy-döredijilik bäsleşiginiň jemi jemlendi

3-nji oktýabrda Aşgabat şäherinde “Ozon we klimat” atly ylmy-döredijilik bäsleşiginiň jemi jemlendi. Bu bäsleşik “Ýaş tebigatçy” jemgyýetçilik guramasynyň, BMG-niň Senagat Ösüşi boýunça guramasynyň (UNIDO) we BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň (BMGÖM) bilelikde yglan etmeginde geçirildi diýip, guramaçylar habar berdiler...

29.09.2025 14:51
1.9k+

Alymlar Gentington keseliniň ösüşini 75% haýallatmagy başardylar

Londonyň Uniwersitet Kollejiniň alymlary (UCLH) Gentington keseline garşy göreşde ilkinji ynamly netijeler barada habar berdiler. AMT-130 derman serişdesi bilen geçirilen synaglar bejerip bolmaýan bu keseliň ösmegini haýallatmagy başardy...

29.09.2025 12:19
7.3k+

Alymlar taryhy taýdan ygtybarly şekilleri döretjek emeli aňy işläp düzýärler

Sýurih uniwersitetiniň gadymy taryh professory Feliks K.Maýer bilen programmist Filipp Ştrebel bilelikde emeli aň esasynda işleýän täze surat generatoryny döredýärler. Ol gural Gadymy Rim we Gadymy Gresiýa döwründen taryhy taýdan hakykata ýakyn sahnalary şekillendirmäge ukyply bolar...