Alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny kesel ýüze çykmazdan has öň tanamagy öwrendiler

  • 25.04.2025 16:19
  • 3k+

Amerikaly alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny ilkinji gezek 44 ýaşdan kiçi adamlarda anykladylar. Ozal geçirilen barlaglar, esasan, 50 ýaşdan uly näsaglara gönükdirilipdi. Täze maglumatlar, töwekgelçiligi ir kesgitlemäge we keseliň öňüni almaga mümkinçilik bermek bilen, diagnostika çemeleşmäni üýtgedip biler.

Kaliforniýa uniwersitetiniň barlagçylary Ýetginjekleriň we ulularyň saglygynyň  milli longitýud barlaglarynyň (1994–2018) maglumatlaryny seljerdiler. Nusgalarda 4507-den 11 449-a çenli adam IV tapgyra (ortaça 28 ýaş) we 529-dan 1121-e çenli adam V tapgyra (ortaça 38 ýaş) gatnaşypdyr.
Ýürek-damar keselleriniň we demensiýanyň (CAIDE) ýüze çykmak töwekgelçiliginiň faktorlaryna baha berildi: ýaşy, jynsy, bilim derejesi, gan basyşy, bedeniň agram görkezijisi, holesteriniň derejesi, fiziki işjeňlik, zyýanly endikler we APOE allelleriniň ýagdaýy. Şeýle hem hünärmenler ganda beta-amiloidiň, tau-beloklaryň, interleýkinleriň we neýrofilamentleriň derejesini seljerdiler. Kognitiw  funksiýalary ýat üçin gönükmeler arkaly barladylar.
Barlag genetiki töwekgelçilik derejesiniň (APOE) orta ýaşdan öň ýadyň peselmegi bilen baglanyşykly däldigini ýüze çykardy. Şeýle-de bolsa, CAIDE-iň netijeleri, amiloidleriň we tau-beloklaryň derejesi hem-de 24 ýaşdan 44 ýaş aralygyndaky adamlarda kognitiw ukybyň arasynda statistik taýdan möhüm baglanyşyklar tapyldy.
Alymlar ganyň nusgalaryny gatnaşyjylaryň hemmesiniň tabşyrmandygyny, ikinji nusganyň bolsa azdygyny bellediler. Bu deňeşdirmäniň takyklygyna täsir edip biler. Şeýle-de bolsa, netijeler uly ylmy ähmiýete eýe.
Bu barlag The Lancet Regional Health — Americas žurnalynda çap edildi.


02.08.2025 00:23
5k+

Gün ulgamynda bir ýyly 1648 Ýer ýylyna deň bolan asman jisimi tapyldy

Gün ulgamynda adaty bolmadyk asman jisimi tapyldy. 2020 VN40 diýlip atlandyrylýan bu trans-neptun obýekti 1648 Ýer ýylyna barabar wagtda Günüň töwereginden doly aýlanyp çykýar. Bu barada Garward-Smitsonow institutynyň  Astrofizika merkeziniň barlagçylary habar berdiler...

02.08.2025 00:18
2.3k+

Alymlar DNK-nyň sakawlamak bilen baglanyşykly 57 bölegini tapdylar

Halkara alymlar topary sakawlamak bilen baglanyşykly 57 genom bölegini tapdylar. Bu barada ABŞ-nyň Wanderbilt uniwersitetiniň lukmançylyk merkeziniň (VUMC) metbugat gullugy habar berdi. Barlaga birnäçe ýurtdan hünärmenler gatnaşdy...

01.08.2025 14:49
16k+

ABŞ-da 1994-nji ýylda doňdurylan düwünçekden çaga dünýä indi

ABŞ-da 31 ýyl mundan ozal doňdurylan düwünçekden çaga dünýä indi. Bu barada MIT Technology Review ylmy žurnaly habar berýär. Ogaýo ştatyndan är-aýal 1994-nji ýylda ekstrakorporal tohumlandyrma (ECO) prosedurasynyň netijesinde döredilen düwünçegi ulanmak kararyna geldi...

30.07.2025 14:39
1.9k+

Ýaponiýada Daun sindromynyň öňüni almak üçin goşmaça hromosomlary aýyrmagy öwrenýärler

Ýaponiýanyň Mie uniwersitetiniň alymlary Daun sindromyna sebäp bolýan goşmaça hromosomy aýyrmaga gönükdirilen gen redaktirleme usulyny döretdiler diýip, PNAS Nexus žurnalynda çap edilen barlaga salgylanýan My Modern Met onlaýn neşiri habar berýär...