Alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny kesel ýüze çykmazdan has öň tanamagy öwrendiler

  • 25.04.2025 16:19
  • 2.9k+

Amerikaly alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny ilkinji gezek 44 ýaşdan kiçi adamlarda anykladylar. Ozal geçirilen barlaglar, esasan, 50 ýaşdan uly näsaglara gönükdirilipdi. Täze maglumatlar, töwekgelçiligi ir kesgitlemäge we keseliň öňüni almaga mümkinçilik bermek bilen, diagnostika çemeleşmäni üýtgedip biler.

Kaliforniýa uniwersitetiniň barlagçylary Ýetginjekleriň we ulularyň saglygynyň  milli longitýud barlaglarynyň (1994–2018) maglumatlaryny seljerdiler. Nusgalarda 4507-den 11 449-a çenli adam IV tapgyra (ortaça 28 ýaş) we 529-dan 1121-e çenli adam V tapgyra (ortaça 38 ýaş) gatnaşypdyr.
Ýürek-damar keselleriniň we demensiýanyň (CAIDE) ýüze çykmak töwekgelçiliginiň faktorlaryna baha berildi: ýaşy, jynsy, bilim derejesi, gan basyşy, bedeniň agram görkezijisi, holesteriniň derejesi, fiziki işjeňlik, zyýanly endikler we APOE allelleriniň ýagdaýy. Şeýle hem hünärmenler ganda beta-amiloidiň, tau-beloklaryň, interleýkinleriň we neýrofilamentleriň derejesini seljerdiler. Kognitiw  funksiýalary ýat üçin gönükmeler arkaly barladylar.
Barlag genetiki töwekgelçilik derejesiniň (APOE) orta ýaşdan öň ýadyň peselmegi bilen baglanyşykly däldigini ýüze çykardy. Şeýle-de bolsa, CAIDE-iň netijeleri, amiloidleriň we tau-beloklaryň derejesi hem-de 24 ýaşdan 44 ýaş aralygyndaky adamlarda kognitiw ukybyň arasynda statistik taýdan möhüm baglanyşyklar tapyldy.
Alymlar ganyň nusgalaryny gatnaşyjylaryň hemmesiniň tabşyrmandygyny, ikinji nusganyň bolsa azdygyny bellediler. Bu deňeşdirmäniň takyklygyna täsir edip biler. Şeýle-de bolsa, netijeler uly ylmy ähmiýete eýe.
Bu barlag The Lancet Regional Health — Americas žurnalynda çap edildi.


20.05.2025 14:40
3k+

Alymlar kebelekleriň howada nädip gaýyp saklanyp bilýändiklerini düşündirdiler

Beýhan uniwersitetiniň alymlary kebelekleriň uçuşyna gözegçilik edip, olaryň howada gülleriň depesinde nädip gaýyp durmagy başarýandyklaryny anykladylar. Bu açyş ýyladyşhanalarda ösümlikleri tozanlandyrmaga we barmasy kyn ýerlere girmäge ukyply mikrodronlary döretmekde gerekli bolup biler diýip, Science Daily habar berýär...

20.05.2025 14:36
2.2k+

Ähli janly-jandarlaryň juda gowşak ýagtylyk bölüp çykarýandygy ýüze çykaryldy

Kanadanyň Kalgari uniwersitetiniň we Milli gözleg geňeşiniň barlagçylary ähli janly-jandarlaryň hemişe örän gowşak we göze görünmeýän ýagtylyk bölüp çykarýandygyny ýüze çykardylar. Bu hadysa «örän gowşak foton şöhlelenmesi» (UPE) diýlip atlandyrylýar...

20.05.2025 14:30
6.3k+

Kanadada “garynjygy” bolan üç gözli deňiz ýyrtyjysyny tapdylar. Ol 506 million ýyl ozal ýaşap geçipdir

Manitoba muzeýiniň we Patyşalygyň Ontario muzeýiniň paleontologlary Kanadadaky Býorjess slaneslerinde deňiz ýyrtyjysynyň täze görnüşini tapdylar. Tapyndynyň ýaşy 506 million ýyl diýip, Royal Society Open Science žurnalyndaky çap edilen barlaga salgylanýan Phys...

20.05.2025 07:44
7.1k+

Awstraliýaly alymlar plastik aýnalaryny ulanyp, Gün energiýasyny öndürmegiň çykdajysyny 40% peseltdiler

Awstraliýaly alymlar Gün energiýasynyň öndürilişiniň çykdajysyny 40% azaldyp biljek ýeňil plastik aýnalary işläp taýýarladylar. Ilkibaşda awtoulaglar üçin işlenip düzülen tehnologiýa indi oba hojalygynda we senagatda çykdajylary peseltmäge, şeýle hem uglerod zyňyndylaryny azaltmaga ýardam berer diýip, «New Atlas» neşiri habar berýär...