Alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny kesel ýüze çykmazdan has öň tanamagy öwrendiler

  • 25.04.2025 16:19
  • 3k+

Amerikaly alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny ilkinji gezek 44 ýaşdan kiçi adamlarda anykladylar. Ozal geçirilen barlaglar, esasan, 50 ýaşdan uly näsaglara gönükdirilipdi. Täze maglumatlar, töwekgelçiligi ir kesgitlemäge we keseliň öňüni almaga mümkinçilik bermek bilen, diagnostika çemeleşmäni üýtgedip biler.

Kaliforniýa uniwersitetiniň barlagçylary Ýetginjekleriň we ulularyň saglygynyň  milli longitýud barlaglarynyň (1994–2018) maglumatlaryny seljerdiler. Nusgalarda 4507-den 11 449-a çenli adam IV tapgyra (ortaça 28 ýaş) we 529-dan 1121-e çenli adam V tapgyra (ortaça 38 ýaş) gatnaşypdyr.
Ýürek-damar keselleriniň we demensiýanyň (CAIDE) ýüze çykmak töwekgelçiliginiň faktorlaryna baha berildi: ýaşy, jynsy, bilim derejesi, gan basyşy, bedeniň agram görkezijisi, holesteriniň derejesi, fiziki işjeňlik, zyýanly endikler we APOE allelleriniň ýagdaýy. Şeýle hem hünärmenler ganda beta-amiloidiň, tau-beloklaryň, interleýkinleriň we neýrofilamentleriň derejesini seljerdiler. Kognitiw  funksiýalary ýat üçin gönükmeler arkaly barladylar.
Barlag genetiki töwekgelçilik derejesiniň (APOE) orta ýaşdan öň ýadyň peselmegi bilen baglanyşykly däldigini ýüze çykardy. Şeýle-de bolsa, CAIDE-iň netijeleri, amiloidleriň we tau-beloklaryň derejesi hem-de 24 ýaşdan 44 ýaş aralygyndaky adamlarda kognitiw ukybyň arasynda statistik taýdan möhüm baglanyşyklar tapyldy.
Alymlar ganyň nusgalaryny gatnaşyjylaryň hemmesiniň tabşyrmandygyny, ikinji nusganyň bolsa azdygyny bellediler. Bu deňeşdirmäniň takyklygyna täsir edip biler. Şeýle-de bolsa, netijeler uly ylmy ähmiýete eýe.
Bu barlag The Lancet Regional Health — Americas žurnalynda çap edildi.


29.10.2025 11:02
3.9k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

29.10.2025 10:52
1.5k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
6.1k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...