Alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny kesel ýüze çykmazdan has öň tanamagy öwrendiler

  • 25.04.2025 16:19
  • 3k+

Amerikaly alymlar Alsgeýmer keseliniň alamatlaryny ilkinji gezek 44 ýaşdan kiçi adamlarda anykladylar. Ozal geçirilen barlaglar, esasan, 50 ýaşdan uly näsaglara gönükdirilipdi. Täze maglumatlar, töwekgelçiligi ir kesgitlemäge we keseliň öňüni almaga mümkinçilik bermek bilen, diagnostika çemeleşmäni üýtgedip biler.

Kaliforniýa uniwersitetiniň barlagçylary Ýetginjekleriň we ulularyň saglygynyň  milli longitýud barlaglarynyň (1994–2018) maglumatlaryny seljerdiler. Nusgalarda 4507-den 11 449-a çenli adam IV tapgyra (ortaça 28 ýaş) we 529-dan 1121-e çenli adam V tapgyra (ortaça 38 ýaş) gatnaşypdyr.
Ýürek-damar keselleriniň we demensiýanyň (CAIDE) ýüze çykmak töwekgelçiliginiň faktorlaryna baha berildi: ýaşy, jynsy, bilim derejesi, gan basyşy, bedeniň agram görkezijisi, holesteriniň derejesi, fiziki işjeňlik, zyýanly endikler we APOE allelleriniň ýagdaýy. Şeýle hem hünärmenler ganda beta-amiloidiň, tau-beloklaryň, interleýkinleriň we neýrofilamentleriň derejesini seljerdiler. Kognitiw  funksiýalary ýat üçin gönükmeler arkaly barladylar.
Barlag genetiki töwekgelçilik derejesiniň (APOE) orta ýaşdan öň ýadyň peselmegi bilen baglanyşykly däldigini ýüze çykardy. Şeýle-de bolsa, CAIDE-iň netijeleri, amiloidleriň we tau-beloklaryň derejesi hem-de 24 ýaşdan 44 ýaş aralygyndaky adamlarda kognitiw ukybyň arasynda statistik taýdan möhüm baglanyşyklar tapyldy.
Alymlar ganyň nusgalaryny gatnaşyjylaryň hemmesiniň tabşyrmandygyny, ikinji nusganyň bolsa azdygyny bellediler. Bu deňeşdirmäniň takyklygyna täsir edip biler. Şeýle-de bolsa, netijeler uly ylmy ähmiýete eýe.
Bu barlag The Lancet Regional Health — Americas žurnalynda çap edildi.


21.12.2025 13:20
3k+

Fizikler eliňde ody saklamaga mümkinçilik berýän dury materialy oýlap tapdylar

Boulderdäki Kolorado uniwersitetiniň fizikleri binalary ýylatmagyň usullaryna düýpli täsir edip biljek MOCHI diýlip atlandyrylýan dury ýylylyk izolýasiýa materialyny döretdiler. Bu özboluşly oýlap tapyş barada Science žurnalynda habar berildi...

17.12.2025 11:16
2.5k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...

17.12.2025 11:12
4.2k+

Türkmen alymlary çölleşmä garşy göreşmek üçin bionanokompozit material döretdiler

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologik parkynyň hünärmenleri gumuň göçmegi we çölleşmek meseleleri boýunça ylmy-barlag işlerini geçirdiler. Bu ylmy-barlag işleriniň çäklerinde sianobakteriýalaryň biomassasy esasynda dökülýän çägeleri berkitmek we olaryň göçmeginiň öňüni almak üçin bionanokompozit material (BNKM) döredildi...

16.12.2025 19:18
4.8k+

Paleontologlar dinozawryň täze görnüşini açdylar: Ol tas 110 ýyllap köpçüligiň göz öňünde durdy

Paleontologlar köne kolleksiýalaryň arasyndaky muzeý witrinasynda dinozawryň täze görnüşini tapdylar. Bu, alymlaryň 1916-njy ýylda tapylan ördek burunly gadrozawridanyň nusgasyny täzeden öwrenenlerinden soň ýüze çykdy...