Angliýada Stounhenje meňzeş syrly daş tegelekler tapyldy. Olaryň ýaşy 5000 ýyl

  • 25.11.2024 22:45
  • 9.3k+

Dewon graflygynyň Dartmur batgalygynyň belent ýerinde iki sany daş tegelek tapyldy. Desgalaryň ýaşy 5000 ýyl diýlip çaklanylýar. Tapyndy Angliýanyň günorta-günbataryndaky adamlar täze daş asyry döwründe baýyrlaryň töweregindäki daşlardan "mukaddes arkalary" gurupdyrlar diýen çaklamalary tassyklaýar diýip, Live Science ýazýar.

Bu açyş Ekseter uniwersitetinden garaşsyz arheolog Alan Endakot tarapyndan edildi.
Tegelekleriň birine onuň üstüne abanyp duran depäniň hormatyna “Meteral” diýen at dakyldy. Ol boýlary bir metre çenli bolan 20 sany dik daşdan ybarat. Olar 40-33 metr ölçegdäki owal görnüşinde ýerleşýärler. Alym bu tegelegiň aslynda has köp daşynyň bolandygyna ynanýar.
Birinji tegelekden 1,6 km uzaklykda ýerleşen ikinji tegelek “Irlandiýalynyň diwary” diýlip atlandyryldy. Ondan diňe alty sany daş galypdyr.
Desgalaryň 160 km demirgazyk-gündogarda ýerleşen Stounhenjiň merkezi bölegine meňzeşligi iki desgada-da şol bir gurluşykçylaryň işlän bolmagynyň mümkindigini görkezýär.
Bu sebitde täze daş asyrynyň mazar depeleri, görler we daş tegelekler ýaly ýadygärlikleriniň köpdügini bellemelidiris. Olaryň nämä niýetlenendigi henizem syr bolup galýar. Şeýle-de bolsa, XVIII asyrda alymlar daşlaryň ýerleşiş ýagdaýynyň astronomiki hadysalar bilen baglanyşykly bolup biljekdigini belläpdiler.
1901-nji ýylda iňlis astronomy Norman Lokýer Stounhenjiň astronomiki ugry baradaky pikiri ilkinji bolup ylmy taýdan subut etdi. Ýadygärligi Daş asyrynyň beýik obserwatoriýasy hökmünde düşündirmäge gönügen häzirki zaman synanyşyklary köp. 2022-nji ýylda Bornmut uniwersitetiniň iňlis professory Timoti Darwil Antiquity žurnalynda Stounhenjiň gün senenamasy hökmünde ulanylandygy baradaky gözegçiliklerini beýan etdi. Ol ýylda 365,25 gün üçin işlenip düzüldi we aýyň 30 gününe laýyk 30 blokdan ybaratdy, emma şu güne çenli diňe 17 sanysy saklanyp galýar. Merkezdäki bäş triliton bäş gün dowam eden gyşyň ortasy  baýramyny görkezýär we kompozisiýadaky iň beýik daş gyşda günüň uzap başlan güni Günüň dogşuny aňladýar.


23.10.2025 09:57
6.5k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

20.10.2025 10:52
11k+

Angliýada bitewi diýen ýaly “gylyç şekilli ażdarha” tapyldy

Beýik Britaniýanyň Ýura kenarynda alymlar öň belli bolmadyk, delfiniň ululygyndaky gadymy deňiz süýrenijisi — ihtiozawryň bitin diýen ýaly skeletini tapdylar. Britan paleontologlary Papers in Paleontology žurnalynda çap eden makalasynda bu tapyndynyň ihtiozawrlaryň ewolýusiýasynyň taryhyndaky boşlugy doldurmaga kömek edýändigini belleýärler...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

13.10.2025 09:51
6.7k+

Türkiýedäki Karahantepede adamyň şekili bolan gadymy daş sütüni tapyldy

Türkiýäniň günorta-gündogaryndaky neopolit döwrüne degişli Karahantepe sebitinde gazuw-agtaryş işleri wagtynda adamyň şekili bolan T-şekilli daş sütüni tapyldy. Bu barada Türkiye Today habar berýär. Ozal alymlar goňşy Göbekli-Tepede hem eliň we penjäniň şekili bolan şuňa meňzeş sütünleri tapypdy, ýöne bu ullakan daş böleginde ýüzüň şekili mese-mälim oýulan ilkinji tapyndy boldy...