Duýduryş öwüşginli gadymy tarakanlaryň öň belli bolmadyk görnüşi tapyldy

  • 29.10.2024 15:19
  • 8.5k+

40 ýyl mundan ozal Bristol muzeýiniň ýygyndysyndan tapylan galyndylaryň ýakynda geçirilen barlagy gadymy duýduryş öwüşginli tarakanyň täze görnüşini tapmaga kömek etdi. Mör-möjek Ýura döwrüne degişlidir.

Galyndylary öwrenen paleontologlar 184 million ýyl mundan ozal ýaşap geçen mör-möjekleriň ganatynyň yzlaryny tapdylar.
Tapyndy tarakanlaryň täze - Alderblattina simmsi görnüşine degişli edildi.
Mör-möjegiň ganatlarynyň galyndysynyň  uzynlygy 13,2 millimetre, ini 3,7 millimetre ýetdi. Ganatlaryň yzky bölekleri ýok, saklanyp galan üstki böleginde 38 damaryň yzy galypdyr. Esasy aýratynlygy - üç sany aýdyň görünýän tegmil (ikisi tegelek diýen ýaly), olaryň biri iň ujunda ýerleşýärdi. Häsiýetli tegmiller mimikriýanyň mör-möjeklerde ösendigi baradaky netijä gelmäge mümkinçilik berdi. Açyk tegmiller, häzirki mör-möjeklerden belli bolşy ýaly, ýyrtyjylary ürküzmäge hyzmat eden bolmagy mümkin. Bu açyş şol döwürdäki tarakanlarda duýduryş reňkiniň ikinji tassyknamasy bolup, ýyrtyjylar tarapyndan edilýän basyşa uýgunlaşmagyň möhümdigini görkezýär.
Şeýle ösen nagyşlar şunuň ýaly gadymy galyndylarda ilkinji gezek hasaba alynýar. Şonuň üçin alymlar beýan edilen görnüşiň tarakanlar üçin iň köne duýduryş reňki bolup biljekdigini çaklaýarlar.
Alymlar Trias döwrüniň ahyrynda we Ýura döwrüniň başynda mör-möjeklere garşy pterozawrlaryň peýda bolandygyny we süýdemdirijileriň işjeň ösendigini bellediler. Ýyrtyjylar tarapyndan edilýän basyş mör-möjekleriň ewolýusiýasyny goranmaga tarap iteren bolmagy mümkin, bu tarakanlarda duýduryş öwüşgininiň peýda bolmagyna sebäp bolandyr. Şeýle-de bolsa, Papers in Palaeontology žurnalynda çap edilen makalanyň awtorlary bu baglanyşygy takyk kesgitlemegiň henizem kyndygyny bellediler.


23.12.2025 18:00
4.8k+

Gadymy ösümlikler güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, mör-möjekleri özüne çekmek üçin gozalaryny gyzdyrypdyrlar

Biologlaryň halkara topary ösümlikleriň, güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, ýylylyk ýaýratma — "görünmeýän ýagtylyk" — arkaly mör-möjekleri özüne çekendigini anyklady. Bu açyş mezozoý eýýamynda agdyklyk eden, infragyzyl yşaratlara esaslanýan aragatnaşyk kanalynyň bolandygyny subut edýär...

21.12.2025 13:20
3.5k+

Fizikler eliňde ody saklamaga mümkinçilik berýän dury materialy oýlap tapdylar

Boulderdäki Kolorado uniwersitetiniň fizikleri binalary ýylatmagyň usullaryna düýpli täsir edip biljek MOCHI diýlip atlandyrylýan dury ýylylyk izolýasiýa materialyny döretdiler. Bu özboluşly oýlap tapyş barada Science žurnalynda habar berildi...

18.12.2025 22:07
2.7k+

Arheologlar Müsürde 4400 ýyllyk Gün ybadathanasyny tapdy

Kairiň golaýyndaky Abusir nekropolynda ýaşy, takmynan, 4400 ýyl bolan Gadymy Müsüriň Gün ybadathanasynyň harabalygy tapyldy. Bu ybadathana, çen bilen, b.e.öň 2420-nji ýyldan 2389-njy ýyl aralygynda V nesilşalygyň döwründe dolandyran faraon Niuserrä degişli bolupdyr...

17.12.2025 11:16
2.6k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...