Alymlar ulagyň ululygyndaky köpaýakly gadymy mör-möjekleriň görnüşini dikeltdiler

  • 14.10.2024 14:03
  • 21k+

Fransuz alymlary Ýer ýüzünde ýaşap geçen iň uly mör-möjekleriň biri bolan antroplerwanyň (Arthropleura) görnüşini dikeltdiler. Science Advances žurnalynda geçirilen gözlegiň netijesine görä, häzirki zaman kyrkaýagyny ýada salýan bu gadymy oňurgasyzlaryň uzynlygy 2,6 metre ýetip biler.

Barlagyň awtorlarynyň biri, Lionyň Klod Bernar adyndaky uniwersitetinden Mikael Leritýe Live Science neşirine şeýle mör-möjekleriň agramynyň 45 kg töweregi bolandygyny gürrüň berdi. Olar, takmynan, 346–290 million ýyl ozal Ýerde ýaşap geçipdirler.
Esasy maglumatlar Fransiýanyň günortasynda seýrek duş gelýän bir galyndynyň  tapylmagy netijesinde alyndy. Alymlar tapyndylary KT-skanlama arkaly gözden geçirdiler. Ondan öň ylym antroplerwanyň diňe bedeniniň gurluşy hakda bilýärdi we kelläniň daşky görnüşi syr bolup galýardy. Täze açyş gadymy köpaýaklylaryň ewolýusiýasyny öwrenmekde möhüm ädim boldy.
Geçirilen barlagda antroplerwanyň baldakpisint gözleriniň, birneme egrelen murtlarynyň we kiçeňräk mandibullarynyň (äňleriniň) bardygy anyklandy. Ol diplopodlar (iki jübüt aýakly) hökmünde klassifikasiýa edilse-de, gözüniň gurluşy leňňeç şekillileriňki ýaly, suw jandarlaryny ýada salýar. Bu alymlary agzalan ýer jandarynyň ösüşinde suw tapgyrlarynyň hem bolup biljekdigi barada pikirlenmäge mejbur etdi.
Leritýeniň sözlerine görä, açyş gadymy oňurgasyzlaryň durmuşy we özüni alyp barşy barada täze soraglary döredýär.


düýn 11:53
3.7k+

Alymlar Atlantika ummanynda mega ýertitremeler zolagyny açdylar

Atlantika ummanynda güýçli ýertitremelerine we sunamilere sebäp bolup biljek tektoniki jaýryklar emele gelýär diýip, Nature Geoscience  žurnalynda çap edilen barlagyň netijesinde aýdylýar. Alymlar Portugaliýanyň litosfera plitalaryndaky belli jaýryklardan uzakda ýerleşýändigini, ýöne bu ýurtda ýertitremeleriniň ençeme gezek hasaba alnandygyny ýatlatdylar...

31.08.2025 08:48
8.8k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

26.08.2025 13:37
9.7k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

26.08.2025 13:26
5.2k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...