Gazagystanda gadymy syrly mazar depeleri tapyldy

  • 09.09.2024 12:42
  • 9.1k+

Gazagystanyň arheologlary on sany depäni tapdylar, olaryň üçüsiniň adaty bolmadyk şekili bar, şol sebäpli olar “murtly depeler” diýlip atlandyrylýar. Barlagçylar toparyna ýolbaşçylyk eden, A.H.Margulan adyndaky Arheologiýa institutyndan Žanbolat Utubaew Live Science-e beren interwýusynda tapyndy barada jikme-jik gürrüň berdi.

Çen bilen orta asyrlara degişli bolan bu guburlar Ulytau sebitinde geçirilen gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy. Utubaýewiň sözlerine görä, depeleriň özboluşly aýratynlygy “murty” ýada salýan, merkezi böleginden geçýän daş çilleriniň bolmagydyr.
Şeýle mazarlar biziň eýýamymyzyň VI-XV asyrlarynda häzirki Gazagystanyň çäginde giňden ýaýrapdyr. Diňe ýurduň merkezi böleginde şeýle depeleriň 400 töweregi bar. Alymyň bellemegine görä, bu mazarlaryň ölçegi diametrinde 3-15 metr aralygynda üýtgeýär.
“Murtly” depeler XIII asyrdaky mongol basyp alyşlaryndan ozal Gazagystanyň çäginde ýaşan çarwa halklar tarapyndan gurlan bolmagy ähtimal.
Orta asyrlarda bu sebit çarwa taýpalarynyň we oturymly halklaryň özara ylalaşykly ýaşan özboluşly giňişligi bolupdyr. Günorta-gündogarda Ýüpek ýolunyň ugrundaky  möhüm söwda merkezi bolan Taraz şäheri gülläp ösüpdir, merkezi we demirgazyk sebitlerde esasan çarwalar ýaşapdyr.


23.10.2025 09:57
6.7k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

20.10.2025 10:52
11k+

Angliýada bitewi diýen ýaly “gylyç şekilli ażdarha” tapyldy

Beýik Britaniýanyň Ýura kenarynda alymlar öň belli bolmadyk, delfiniň ululygyndaky gadymy deňiz süýrenijisi — ihtiozawryň bitin diýen ýaly skeletini tapdylar. Britan paleontologlary Papers in Paleontology žurnalynda çap eden makalasynda bu tapyndynyň ihtiozawrlaryň ewolýusiýasynyň taryhyndaky boşlugy doldurmaga kömek edýändigini belleýärler...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

15.10.2025 11:33
9.6k+

Gazagystanda müň düýeden ybarat kerwen Ginnesiň rekordyny goýdy

Gazagystanyň Almaty welaýatynda dünýä rekordy goýuldy – müň sany bir örküçli düýeden ybarat kerwen dünýäde iň ulusy hökmünde Ginnesiň rekordlar kitabyna resmi taýdan girizildi. Bu barada welaýat häkimliginde habar berildi...