Gazagystanda gadymy syrly mazar depeleri tapyldy

  • 09.09.2024 12:42
  • 9.1k+

Gazagystanyň arheologlary on sany depäni tapdylar, olaryň üçüsiniň adaty bolmadyk şekili bar, şol sebäpli olar “murtly depeler” diýlip atlandyrylýar. Barlagçylar toparyna ýolbaşçylyk eden, A.H.Margulan adyndaky Arheologiýa institutyndan Žanbolat Utubaew Live Science-e beren interwýusynda tapyndy barada jikme-jik gürrüň berdi.

Çen bilen orta asyrlara degişli bolan bu guburlar Ulytau sebitinde geçirilen gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy. Utubaýewiň sözlerine görä, depeleriň özboluşly aýratynlygy “murty” ýada salýan, merkezi böleginden geçýän daş çilleriniň bolmagydyr.
Şeýle mazarlar biziň eýýamymyzyň VI-XV asyrlarynda häzirki Gazagystanyň çäginde giňden ýaýrapdyr. Diňe ýurduň merkezi böleginde şeýle depeleriň 400 töweregi bar. Alymyň bellemegine görä, bu mazarlaryň ölçegi diametrinde 3-15 metr aralygynda üýtgeýär.
“Murtly” depeler XIII asyrdaky mongol basyp alyşlaryndan ozal Gazagystanyň çäginde ýaşan çarwa halklar tarapyndan gurlan bolmagy ähtimal.
Orta asyrlarda bu sebit çarwa taýpalarynyň we oturymly halklaryň özara ylalaşykly ýaşan özboluşly giňişligi bolupdyr. Günorta-gündogarda Ýüpek ýolunyň ugrundaky  möhüm söwda merkezi bolan Taraz şäheri gülläp ösüpdir, merkezi we demirgazyk sebitlerde esasan çarwalar ýaşapdyr.


30.09.2025 18:01
2.4k+

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...

30.09.2025 10:22
3.9k+

Kofein çylşyrymly meseleleri çözmekde adamlaryň tutanýerliligini ýokarlandyrýar

Täze barlag kofeniň çylşyrymly ýa-da bölekleýin çözmek mümkin bolmadyk meseleleri çözmekde tutanýerliligi ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Munuň täsiri dartgynly ýagdaýdaky adamlarda has hem göze ilýärdi. Synaglara ABŞ-nyň Massaçusets ştatynyň Amhýorst kollejiniň 329 talyby gatnaşdy...

29.09.2025 12:30
3.5k+

Ýaponiýada mör-möjekleri çekmek üçin "garynja aldawyny" ulanýan ösümlik tapyldy

Ýaponiýada duş gelýän Vincetoxicum nakaianum atly ösümlik tozanlanmak üçin adatdan daşary strategiýany ulanýar. Ol ýarym iýlen ýa-da ýaralanan garynjalaryň çykarýan ysyny gaýtalap, tohumly mör-möjekleri özüne çekýär...

28.09.2025 10:49
8.2k+

Ysraýylda Wizantiýa döwrüniň 97 altyn teňňesinden we şaý-seplerden ybarat hazyna tapyldy

Ysraýylyň demirgazygynda, Kineret kölüniň golaýyndaky Susita milli seýilgähinde arheologlar Wizantiýa döwrüniň 97 altyn teňňesinden we onlarça şaý-sep böleklerinden ybarat hazynany tapdy. Bu barada Ynet portaly habar berýär...