Ýerasty suwlaryň sorulyp çykarylmagy 17 ýylyň içinde planetamyzyň ýapgytlygyny 80 sm üýtgetdi

  • 19.06.2023 23:59
  • 38k+

1993-nji we 2010-njy ýyllar aralygynda adamlar ýeriň astyndan şeýle bir köp mukdardaky suwy sorduryp çykardylar welin, planetamyz gündogara 80 sm töweregi gyşardy. Bu barada Geophysical Research Letters neşirinde çap edilen gözleg işiniň awtorlary habar berdiler.

"Ýeriň aýlanma oky hakykatda köp üýtgeýär - diýip, işiň awtory, Seul milli uniwersitetiniň geofizigi Ki Won So aýtdy. - Biziň gözlegimiz howa bilen baglanyşykly sebäpleriň arasynda ýerasty suwlaryň paýlanyşynyň aýlanma okuna iň uly täsir edýändigini görkezýär".

Alymlar 2016-njy ýylda suwuň Ýeriň aýlanma okuna edýän täsirini ýüze çykardylar, ýöne ýerasty suwlaryň bu üýtgeşmelere goşandy entek öwrenilmedi. Ylmy topar täze gözlegde Ýeriň aýlanma okunyň eglişinde we suwuň hereketinde syn edilen üýtgeşmeleriň kompýuter modelini döretdi. Ilki bilen modellemekde diňe buz örtükleri we buzluklar, soňra ýerasty suwlaryň paýlanyşynyň dürli ssenarileri bar.
Alnan surat Ýeriň okundaky syn edilen üýtgeşmelere diňe gözlegçiler 2150 gigaton göçürilen ýerasty suwlary goşandan soň gabat gelip başlady. Olar bolmasa model hakyky üýtgeşmelerden 78,5 sm sowuldy.
Awtorlaryň bellemegine görä, Ýeriň aýlanma oky, adatça, bir ýylyň dowamynda birnäçe metr töweregi üýtgeýär. Şonuň üçin ýerasty suwlaryň sorulyp çykarylmagy bilen baglanyşykly üýtgeşmeler, mysal üçin, pasyllaryň üýtgemegi ýaly global töwekgelçiligi döretmeýär. Alymlaryň pikiriçe, geologiki wagt ölçeginde planetanyň egilmeginiň üýtgemegi klimata täsir edip biler.


düýn 15:41
2.6k+

Heýwere keseli Amerikada Kolumbyň ekspedisiýasyndan müňlerçe ýyl öň peýda bolupdyr

Taryh okuw kitaplarynda heýwere keseliniň Täze Dünýä ispaniýaly deňizde ýüzüji Kristofer Kolumbyň yklymy açmagy bilen ýewropaly kolonizatorlar we XV asyrda ispan basybalyjylary tarapyndan getirilen diýip hasaplanýar...

düýn 15:29
4.6k+

Arktikada gadymy guşlaryň höwürtgeländiginiň ilkinji subutnamasy tapyldy

Amerikaly we kanadaly paleontologlar Alýaskanyň demirgazygynda Giçki hek döwrüniň guşlarynyň süňkleriniň böleklerini tapdylar. Olaryň içinde uly guşlara degişlisi-de, jüýje guşlara degişlisi-de bar. Bu guşlaryň polýar tegeleginiň daşynda, takmynan, 73 million ýyl ozal höwürtgeläp başlandyklary baradaky ilkinji subutnamasy boldy, bu bolsa öň pikir edilişinden 30 million ýyl öň boldugydyr...

02.06.2025 13:31
5k+

Iki sany derman serişdesi syçanlaryň ömrüni 30% uzaltdy. Indiki synag adamlarda

Maks Plank Jemgyýetiniň Garramagyň biologiýasy institutynda (Germaniýa) syçanlarda birnäçe synag geçirip gördüler. Barlagçylar rapamisin bilen trametinibiň birleşmeginiň haýwanlaryň ömrüni takmynan 30% uzaldýandygyny anykladylar...

01.06.2025 18:47
4.7k+

Geohimikler altynyň gelip çykyşyny düşündirdiler: ol Ýeriň özeninden syzylyp çykýar

Germaniýanyň Göttingen uniwersitetiniň geohimikleri görlüp-eşidilmedik açyş etdiler. Olaryň barlaglary altynyň we beýleki gymmatly metallaryň üstki gatlaga Ýeriň özeninden syzylyp çykýandygyny subut etdi. Nature žurnalynda çap edilen ylmy makalada bu prosesiň milliardlarça ýyllap dowam edýändigi aýdylýar...