Ýapon alymlary täze periodik tablisany hödürlediler

  • 31.05.2020 23:00
  • 6.2k+

Kiotsk uniwersitetiniň barlagçylary elementleriň täze periodik tablisasyny hödürlediler, munda protonlaryň ýadrodaky özüni alyp barşy esas hökmünde alyndy. Nucletouch adyny alan bu tablisa “Foundations of Chemistry” žurnalynda beýan edildi, bu barada profile.ru habar berýär.
Ýadronyň gurluşynyň teoriýasyna laýyklykda, onuň gurluşy elektronlar bilen doldurylan atom örtügi ýaly neýtronlar we protonlardan ybarat nuklon örtügi görnüşinde görkezilýär. Alymlar Mendeleýewiň periodik tablisasynyň hem atomlarda elektron orbitallaryň örtük gurluşynda esaslandyrylandygyny belläp geçdiler.
“Ýöne atomlar her bir elementi kesgitleýän zarýadlanan bölejikleriň iki görnüşinden durýar, ýagny ýadronyň töwereginde aýlanýan ýadrolar we ýadronyň özündäki protonlar” – diýip, fizikler belleýär.
Alymlar başlangyç hökmünde proton örtükleri bilen doldurylan ýadrolaryň sanawyny aldylar. Bu geliý, kislorod, kalsiý, nikel, galaýy, gurşun we flerow elementi. Olaryň ýadrolaryndaky protonlaryň sany degişlilikde, 2, 8, 20, 28, 50, 82 we 144-e deň bolýar. Bu sanlary olaryň ýadrolara berýän aýratyn durnuklylygy üçin “jadyly” diýip atlandyrýarlar.
Şeýle-de, fizikler bu sanawa 40 protonly sirkoniýni hem girizdiler. Onuň ýarym örtügi tutuş doldurylan, şonuň üçin ol hem durnukly. Bu sekiz elementi ekspertler Mendeleýewiň tablisasyndaky inert gazlaryň sütünine meňzeş bir sütünde ýerleşdirdiler. Şu sütüniň esasynda olar sekiz setirden ybarat tablisany döretdiler. Birinji setirde geliý bilen soňky proton örtügi geliýniňkä meňzeş bolan ýeke-täk element wodorod ýerleşdirildi. Ikinji setire 1p görnüşli soňky proton örtükli elementler düşdi: litiý, berilliý, bor, uglerod, azot we kislorod. Awtorlar elementleri çepden saga örtügi doldurma tertibinde ýerleşdirdiler. Tablisanyň beýleki sütünleri hem şeýle usul bilen dolduryldy. Onda sütünleriň sany dürli-dürli boldy, sebäbi ol ýa-da beýleki görnüşli örtüge/ýarym örtüge protonlaryň dürli sany ýerleşýär.
Ýöne soňky dokuzynjy setir kadadan çykma boldy. Bu setir Mendeleýewiň tablisasynyň ýaňy-ýakynda açylan iň agyr dört elementinden, ýagny moskowiýden, liwermoriýden, tennessinden we oganesondan ybarat. Bu ýadrolar örän durnuksyz, olar diňe birnäçe sekunt ýaşaýarlar.

şu gün 10:52
2.1k+

Ýaponlar sekuntda 1,02 petabit maglumat iberdi: bu 4K-da 10 000 film ýaly

Ýaponiýaly gözlegçiler maglumat ibermekde täze dünýä rekordyny goýdy – sekuntda 1,02 petabit. Muny häzirki internet ulgamlaryndaky ýaly bary-ýogy 0,125 mm ýogynlykdaky optiki-süýümli kabeliň kömegi bilen gazanmak başartdy...

düýn 14:05
929

SpaceX kompaniýasy 2025-nji ýylda öz uçuş rekordyny täzelär

ABŞ-nyň SpaceX kosmos kompaniýasy 2025-nji ýylda rekord mukdarda orbital uçuş ýerine ýetirmegi meýilleşdirýär. Bu barada ABŞ-nyň Kosmos güýçleriniň milli howpsuzlyk maksatlary («NSSL») üçin uçuşlar maksatnamasynda kompaniýanyň gatnaşygyny utgaşdyrýan SpaceX bölüminiň ýolbaşçysy Enn Meýson habar berdi...

düýn 13:31
4.1k+

Iki sany derman serişdesi syçanlaryň ömrüni 30% uzaltdy. Indiki synag adamlarda

Maks Plank Jemgyýetiniň Garramagyň biologiýasy institutynda (Germaniýa) syçanlarda birnäçe synag geçirip gördüler. Barlagçylar rapamisin bilen trametinibiň birleşmeginiň haýwanlaryň ömrüni takmynan 30% uzaldýandygyny anykladylar...

01.06.2025 19:36
1.6k+

Magtymguly adyndaky TDU-da Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça halkara maslahat geçirildi

29-30-njy maýda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde Durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde bilimiň, ylmyň we innowasiýa tehnologiýalarynyň orny» atly sanly ulgam arkaly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi...