Gadymy ösümlikler güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, mör-möjekleri özüne çekmek üçin gozalaryny gyzdyrypdyrlar

  • düýn 18:00
  • 2.2k+

Biologlaryň halkara topary ösümlikleriň, güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, ýylylyk ýaýratma — "görünmeýän ýagtylyk" — arkaly mör-möjekleri özüne çekendigini anyklady. Bu açyş mezozoý eýýamynda agdyklyk eden, infragyzyl yşaratlara esaslanýan aragatnaşyk kanalynyň bolandygyny subut edýär.

Science žurnalynda çap edilen barlagyň jikme-jiklikleri sagownikler (Cycadales) we olaryň tozanlandyryjylary, ýagny Rhopalotria furfuracea tomzaklary bilen işleýän alymlar tarapyndan berildi. 200 million ýyllap tomzaklar tarapyndan tozanlandyrylýan sagownikler öz gozalaryny gyzdyrýarlar. Öň bu ýylylyk ysy bugartmaga ýa-da sowukdan goranmaga kömek edýändir diýlip çak edilýärdi. Şeýle-de bolsa, barlagyň awtorlary ýylylygyň özüniň nawigasiýa maýagy hökmünde hyzmat edýändigi baradaky gipotezany öňe sürdüler.
Geçirilen synaglar gozalaryň biologik sagada laýyklykda gyzýandygyny we krahmaly ýakmak arkaly olaryň temperaturasyny daşky gurşawyňkydan 10°C-den gowrak ýokarlandyrýandygyny görkezdi. Tomzaklar ýalňyşsyz gozalaryň gyzdyrylan 3D modellerini saýlaýardylar we hatda ysyň täsiri aradan aýrylanda-da, sowuk mulýažlara üns bermeýärdiler.
Mör-möjekleriň anatomiýasynyň seljermesi olaryň murtjagazlarynda ýöriteleşdirilen sensorlaryň bardygyny ýüze çykardy. Molekulýar biologlar mör-möjekleri ýylylyga duýgur edýän termoreseptor belogyny kodlaýan TRPA1 genini tapdylar.
Barlagçylar infragyzyl aragatnaşygyň dinozawrlar döwründe esasy strategiýa bolandygyny, ýöne reňk pigmentlerini öndürmegiň hemişelik ýylylyk bölüp çykarmakdan energiýa taýdan has tygşytly bolandygy sebäpli, wagtyň geçmegi bilen bu usulyň ornuny gülli ösümliklere berendigini hasaplaýarlar.


21.12.2025 13:20
3.2k+

Fizikler eliňde ody saklamaga mümkinçilik berýän dury materialy oýlap tapdylar

Boulderdäki Kolorado uniwersitetiniň fizikleri binalary ýylatmagyň usullaryna düýpli täsir edip biljek MOCHI diýlip atlandyrylýan dury ýylylyk izolýasiýa materialyny döretdiler. Bu özboluşly oýlap tapyş barada Science žurnalynda habar berildi...

17.12.2025 11:16
2.5k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...

17.12.2025 11:12
4.2k+

Türkmen alymlary çölleşmä garşy göreşmek üçin bionanokompozit material döretdiler

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologik parkynyň hünärmenleri gumuň göçmegi we çölleşmek meseleleri boýunça ylmy-barlag işlerini geçirdiler. Bu ylmy-barlag işleriniň çäklerinde sianobakteriýalaryň biomassasy esasynda dökülýän çägeleri berkitmek we olaryň göçmeginiň öňüni almak üçin bionanokompozit material (BNKM) döredildi...

16.12.2025 19:18
4.8k+

Paleontologlar dinozawryň täze görnüşini açdylar: Ol tas 110 ýyllap köpçüligiň göz öňünde durdy

Paleontologlar köne kolleksiýalaryň arasyndaky muzeý witrinasynda dinozawryň täze görnüşini tapdylar. Bu, alymlaryň 1916-njy ýylda tapylan ördek burunly gadrozawridanyň nusgasyny täzeden öwrenenlerinden soň ýüze çykdy...