Gadymy maýýa ybadathanasy Älemiň modeli bolup çykdy

  • 11.11.2025 13:06
  • 7.5k+

Arheologlar 2020-nji ýylda Meksika bilen Gwatemalanyň serhetinde tapylan Aguada-Feniks maýýa ybadathanasynyň, hakykatda, ägirt “kosmogrammadygyny” – gadymy maýýalaryň Älemi göz öňüne getirişiniň modelidigini anyklady diýip, Live Science habar berýär.

Bu sebitde gazuw-agtaryş işleri eýýäm on ýyl bäri alnyp barylýar. Aguada-Feniks maýýa sebitinde iň gadymy we iň uly binagärlik ýadygärlikleriniň biri hasaplanýar. Ol Mezoamerikanyň gadymy şäherleriniň köpüsinden uludyr. Onuň gurluşygy b.e.öň 1050-nji ýyl bilen senelenýär, ýagny maýýa ýazuwy döremezden ozal peýda bolupdyr, şonuň üçin ol barada ýazuw subutnamalary saklanyp galmandyr.
Ýadygärlik “Älemiň gurluşyny” görkezýän şäher ululygyndaky ägirt karta bolupdyr diýlip hasaplanylýar. Binagärlik ulgamy kesişip, atanak şekilleri emele getirýän kanallary, ýollary we bendi öz içine alýar. Desganyň umumy meýdany 9 x 7,5 km barabar. Mundan başga-da, gurluşykçylar Aguada-Feniksi Günüň dogýan tarapyndan ugur alyp gurupdyr, bu hem giçki maýýa we astekler üçin möhüm bolan 260 günlük däp-dessur döwri bilen baglanyşdyrylýar.
Ybadathanada däp-dessur ähmiýetli bolup biljek predmetler, şol sanda krokodil, guş şekilli nefrit bezegleri bilen guburlar, keramiki gap-gaçlar tapyldy.
Aguada-Feniksiň gurluşygy tamamlanman galdy. Näbelli sebäplere görä, bu ýer b.e.öň 700-nji ýyllarda taşlanypdyr.


23.12.2025 18:00
4.7k+

Gadymy ösümlikler güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, mör-möjekleri özüne çekmek üçin gozalaryny gyzdyrypdyrlar

Biologlaryň halkara topary ösümlikleriň, güller peýda bolmazdan millionlarça ýyl öň, ýylylyk ýaýratma — "görünmeýän ýagtylyk" — arkaly mör-möjekleri özüne çekendigini anyklady. Bu açyş mezozoý eýýamynda agdyklyk eden, infragyzyl yşaratlara esaslanýan aragatnaşyk kanalynyň bolandygyny subut edýär...

21.12.2025 13:20
3.4k+

Fizikler eliňde ody saklamaga mümkinçilik berýän dury materialy oýlap tapdylar

Boulderdäki Kolorado uniwersitetiniň fizikleri binalary ýylatmagyň usullaryna düýpli täsir edip biljek MOCHI diýlip atlandyrylýan dury ýylylyk izolýasiýa materialyny döretdiler. Bu özboluşly oýlap tapyş barada Science žurnalynda habar berildi...

18.12.2025 22:07
2.7k+

Arheologlar Müsürde 4400 ýyllyk Gün ybadathanasyny tapdy

Kairiň golaýyndaky Abusir nekropolynda ýaşy, takmynan, 4400 ýyl bolan Gadymy Müsüriň Gün ybadathanasynyň harabalygy tapyldy. Bu ybadathana, çen bilen, b.e.öň 2420-nji ýyldan 2389-njy ýyl aralygynda V nesilşalygyň döwründe dolandyran faraon Niuserrä degişli bolupdyr...

17.12.2025 11:16
2.6k+

Astronomlar ilkinji gezek Günüň daşky serhediniň kartasyny çyzdylar

Astronomlar ilkinji gezek Günüň atmosferasynyň daşky serhediniň — Alwen üsti (Alfvén surface) hökmünde tanalýan zolagyň yzygiderli iki ölçegli kartasyny düzdüler. Bu serhet Gün şemalynyň magnit tolkunlarynyň tizliklerinden geçip, yzyna dolanmaz ýaly Günüň täsirinden çykýan we planetalarara giňişlige ýaýraýan sebitidir...