Adamlarda garaşlylygyň döremegine täsir edýän täze genler açyldy

  • 01.11.2025 10:22
  • 2.3k+

Halkara alymlar topary Indiana uniwersitetiniň Lukmançylyk mekdebiniň alymlarynyň ýolbaşçylygynda alkogol, temmäki, opioidler we gadagan maddalara garaşlylygy döremek howpy bilen baglanyşykly DNK-nyň 220 bölümçesini anykladylar. Şolaryň 40-sy ylmy jemgyýetçiligine mundan öň belli bolmandy.

Bu iş Molecular Psychiatry žurnalynda çap edildi we garaşlylyk boýunça geçirilýän barlaglaryň taryhynda iň uly meta-analiz hökmünde görkezilýär.
Alymlar Ýewropanyň, Afrikanyň we Amerikanyň ilatyndan ýygnalan genetiki maglumatlary deňeşdirip, dürli endik görnüşleri üçin umumy bolan gen wariantlaryny gözlediler. Jemi 785 gen tapyldy — olar beýni duýgulary, ýatda saklamak we motiwasiýa üçin jogap berýän böleklerinde (mysal üçin, amigdala, gippokamp we beýni gabynda) işjeň bolýar.
Barlaglaryň netijeleri:

  • Garaşlylyk döremek ukybynyň takmynan ýarysy genetiki mirasa bagly.
  • Garaşlylygyň dürli görnüşlerinde umumy bolan genler howpuň genetiki üýtgeşmeleriniň 96%-ini düşündirýär.
  • Poligen görkezijisi iň ýokary bolan adamlarda garaşlylyk döremek ähtimallygy üç esse ýokary.

Mundan başga-da, alymlar bu genlere täsir edýän bar bolan 7 derman tapdylar — olary geljekde garaşlylygy bejermekde ulanmak mümkin.
Barlagyň netijeleri endikleriň irki ýüze çykarylmagyna we kesgitli bejergi usullarynyň taýýarlanylmagyna ýol açýar.


30.11.2025 22:24
3.8k+

Türkmenistanyň ýaş startapçylarynyň bäsleşiginiň jemleri jemlenildi

Türkmenistanda «Türkmenistan – mümkinçilikleriň ýurdy» atly ýaş innowatorlaryň bäsleşigi tamamlandy. Ol tehnologiýa, ylym we telekeçilik dünýäsinde özlerini görkezmäge taýýar mekdep okuwçylaryny, talyplary we ýaş mugallymlary birleşdirdi...

30.11.2025 20:51
6.6k+

Garynjalarda agalygy eýelemegiň täsin taktikasy ýüze çykaryldy

Ýaponiýaly alymlar garynjanyň käbir görnüşleriniň başga koloniýalary eýelemek üçin ulanýan täsin mehanizmini ýüze çykardylar. Görnüşine görä, käbir korolewa-basyp alyjylar himiki ýaragy ulanyp, işçi garynjlary aldaw bilen öz urugbaşyny ýok etmäge mejbur edýärler we onuň ýerini eýeleýärler...

26.11.2025 11:15
2.1k+

Türkmen alymlary alunitiň, tozganyň we rozmariniň binýadynda fitomineral bejeriş gelini işläp taýýarladylar

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugy «Alunitiň, tozganyň (Taraxacum officinale) we rozmariniň (Rosmarinus officinalis) fitomineral bejeriş geli» atly işläp taýýarlamak tehnologiýasyna awtorlyk hukugyny bellige aldy...

26.11.2025 10:04
2k+

Garaharsaň hatda adatdan daşary kosmos şertlerinde-de ýaşaýşa ukyply bolup çykdy

Physcomitrium patens garaharsaň (moh) görnüşiniň sporalary Halkara kosmos stansiýasynyň daşynda dokuz aý bolandan soň hem ýaşaýşa ukyply bolup galdy. Kosmosda wagty olar wakuuma, temperatura üýtgemelerine, mikrograwitasiýa, ultrabenewşe şöhlelerine we kosmos radiasiýasyna sezewar boldy diýlip, iScience žurnalyndaky täze makalada aýdylýar...