Ganatynyň bolmagy ýöne ýere däl... Düýeguşlaryň we emularyň ata-babalarynyň uçup bilendigi anyklandy

  • 23.09.2025 17:09
  • 6.6k+

Alymlar düýeguşuň, emunyň, kazuaryň, kiwiniň we nandunyň ata-babalarynyň uçmaga ukyply bolandygyny ýüze çykardylar. Paleognatlar diýlip atlandyrylýan bu maşgalanyň häzirki zaman wekilleri ewolýusiýanyň netijesinde, indi diňe ylgamaga ukyply bolansoň bu ukybyny ýitiripdir.

Olar diňe gysga aralyga uçýarlar, mysal üçin, Merkezi we Günorta Amerikanyň tinamousy diňe howpdan gaçmaga mejbur bolanda ýa-da päsgelçilikden geçmeli bolanda diňe gysga aralyga uçup bilýär.
Käbir alymlar 160 million ýyl ozal Gondwana superkontinenti Günorta Amerika, Afrika, Awstraliýa, Hindistan, Täze Zelandiýa we Antarktidany emele getirip, dargap başlanda guşlaryň ata-babalarynyň bölünip başlandygyny çaklaýarlar. Şeýle-de bolsa, genetiki barlaglar "paleognatyň görnüşleriniň ewolýusiýa bölünişigi yklymlar eýýäm bölünip aýrylandan soň bolup geçendigini" görkezdi diýip,  Smitsonow Milli tebigatyň taryhy muzeýinden barlagyň baş awtory Klara Uidrig gürrüň berdi.
Alymlar paleogenow döwrüne degişli (66–23 million ýyl ozal) Lithornis promiscuus galyndylaryny öwrendiler. Uçuş myşsalarynyň birigen döş süňki gaty gowy saklanypdyr diýen ýaly. Derňew guşuň ýa-ha ganatlaryny yzygiderli kakyp, ýa-da ganat kakmagy süýşmek bilen utgaşdyryp uçup biljekdigini ýüze çykardy.
Paleognatlaryň uçuş ukybyny ýitirmegi iki faktor bilen baglanyşykly: gury ýerde iýmit tapmak mümkinçiliginiň bolmagy we ýyrtyjylaryň ýoklugy. Takmynan 65 million ýyl ozal dinozawrlaryň ýok bolup gitmegi bilen iri ýyrtyjy haýwanlar ýitirim bolýar, bu bolsa guşlara emu we düýeguş ýaly çalt ylgaýjylara öwrülmäge ýa-da kazuarlar ýaly güýçli we howply bolmaga maý berýär.
Bu barlag Royal Society's Biology Letters žurnalynda çap edildi.


düýn 11:50
2.2k+

Alymlar ilkinji gezek 40 müň ýyllyk mamontyň RNK-syny açyklap başardylar

Halkara alymlar topary Ýakut mamontlarynyň galyndylaryndan ilkinji gezek matrisa RNK (mRNK) molekulalaryny alyp, açyklamagy başardylar. Bu molekulalar, öýjükleriň beloklary döretmek üçin ulanýan genleriň işleýän göçürmeleridir...

19.11.2025 13:32
3.1k+

Emeli aňly robotlaryň ählisi adam üçin howpsuzlyk synagyndan geçip bilmediler

Uly dil modelleri (UDM) arkaly dolandyrylýan robotlar diskriminasiýa meýillidigini we adamlara fiziki zyýan ýetirip biljek hereketleri makullamaga çalşandygyny görkezdiler. London Korollyk kollejiniň we Karnegi-Mellon uniwersitetiniň alymlary bilelikdäki gözlegleriniň netijesinde şeýle netijä geldiler...

19.11.2025 13:14
2.8k+

Russiýaly alymlar 60-dan gowrak näbelli wirusy ýüze çykardylar

Rospotrebnadzoryň "Wektor" atly ylmy merkeziniň alymlary Russiýada ozal öwrenilmedik 60-dan gowrak wirusy anykladylar. Bu barada RIA "Nowosti" habar berdi. Gözleg üçin nusgalar ýurduň 50 sebitinden gelip gowşupdyr...

18.11.2025 17:16
2.5k+

Alymlar kosmos şöhleleriniň gelip çykyşynyň 70 ýyllyk syryny açdy

LHAASO obserwatoriýasynda işleýän hytaý alymlary gara deşikden we hemra ýyldyzdan ybarat ulgamyň – mikrokwazarlaryň zarýadly bölejikleri tizleşdiriji hökmünde hereket edýändigini anyklady. Bu obýektler Akmaýanyň ýolunda ýokary energiýaly kosmos şöhleleriniň gelip çykyşynda möhüm rol oýnap biler...