Ganatynyň bolmagy ýöne ýere däl... Düýeguşlaryň we emularyň ata-babalarynyň uçup bilendigi anyklandy

  • 23.09.2025 17:09
  • 6.5k+

Alymlar düýeguşuň, emunyň, kazuaryň, kiwiniň we nandunyň ata-babalarynyň uçmaga ukyply bolandygyny ýüze çykardylar. Paleognatlar diýlip atlandyrylýan bu maşgalanyň häzirki zaman wekilleri ewolýusiýanyň netijesinde, indi diňe ylgamaga ukyply bolansoň bu ukybyny ýitiripdir.

Olar diňe gysga aralyga uçýarlar, mysal üçin, Merkezi we Günorta Amerikanyň tinamousy diňe howpdan gaçmaga mejbur bolanda ýa-da päsgelçilikden geçmeli bolanda diňe gysga aralyga uçup bilýär.
Käbir alymlar 160 million ýyl ozal Gondwana superkontinenti Günorta Amerika, Afrika, Awstraliýa, Hindistan, Täze Zelandiýa we Antarktidany emele getirip, dargap başlanda guşlaryň ata-babalarynyň bölünip başlandygyny çaklaýarlar. Şeýle-de bolsa, genetiki barlaglar "paleognatyň görnüşleriniň ewolýusiýa bölünişigi yklymlar eýýäm bölünip aýrylandan soň bolup geçendigini" görkezdi diýip,  Smitsonow Milli tebigatyň taryhy muzeýinden barlagyň baş awtory Klara Uidrig gürrüň berdi.
Alymlar paleogenow döwrüne degişli (66–23 million ýyl ozal) Lithornis promiscuus galyndylaryny öwrendiler. Uçuş myşsalarynyň birigen döş süňki gaty gowy saklanypdyr diýen ýaly. Derňew guşuň ýa-ha ganatlaryny yzygiderli kakyp, ýa-da ganat kakmagy süýşmek bilen utgaşdyryp uçup biljekdigini ýüze çykardy.
Paleognatlaryň uçuş ukybyny ýitirmegi iki faktor bilen baglanyşykly: gury ýerde iýmit tapmak mümkinçiliginiň bolmagy we ýyrtyjylaryň ýoklugy. Takmynan 65 million ýyl ozal dinozawrlaryň ýok bolup gitmegi bilen iri ýyrtyjy haýwanlar ýitirim bolýar, bu bolsa guşlara emu we düýeguş ýaly çalt ylgaýjylara öwrülmäge ýa-da kazuarlar ýaly güýçli we howply bolmaga maý berýär.
Bu barlag Royal Society's Biology Letters žurnalynda çap edildi.


şu gün 00:07
1.9k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...

25.10.2025 15:42
5.1k+

Gara tomzaklar maslyk bilen iýmitlenmekligi 37 million ýyl ozal özleşdiripdir

Takmynan, 37 million ýyl ozal Argentinanyň Patagon peslikleri giň otluklar bilen örtülen bolup, bu ýer gylyç dişli torbalylaryň, äpet guşlaryň hem-de tapirlere we atlara meňzeş uly ot iýiji haýwanlaryň ýaşaýan mekany bolupdyr...

25.10.2025 14:32
1.9k+

«Sanly çözgüt–2025» bäsleşiginiň saýlama tapgyry başlandy

Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrliginde IT-tehnologiýalaryny, emeli aňy we robot tehnikasyny ösdürmäge gönükdirilen innowasion bäsleşik — «Sanly çözgüt–2025» boýunça saýlama tapgyry geçirilýär. Bäsleşik ýedi ugurda geçiriler: emeli aň robot tehnika we awtomatlaşdyrma «akylly» oba hojalyk tehnologiýalary akylly şäher konsepsiýalary sanly lukmançylyk elektron bilim hyzmatlar ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy ...

24.10.2025 12:26
3.8k+

Ýaş alymlar rak keseline garşy "Troýan şekeri" bolan dermany döretdiler

Russiýanyň MIREA tehnologik uniwersitetiniň hünärmenleri rak keseline garşy täze fotodinamik bejergi usulynda şekeri peýdalandylar. Täze taýýarlanan derman serişdesindäki glýukoza molekulalary rak öýjüklerini aldap, olary derman serişdelerini has işjeň siňdirmäge mejbur edýär diýip, uniwersitetiň metbugat gullugy TASS-a habar berdi...