Alymlar 6000 ýyl ozal ýaşan iki doganyň daşky keşbini dikeltdi

  • 06.08.2025 18:05
  • 10k+

Çehiýaly ylmy gözlegçiler alty müň ýyldan gowrak ozal ýaşan iki aýalyň daşky keşbini gaýtadan dikeltdi. Archaeological and Anthropological Sciences žurnalynda neşir edilen makalada hakyky 3D modelini döretmegiň kriminalistika, arheologiýa we genetika usullarynyň utgaşdyrylmagy netijesinde mümkin bolandygy aýdylýar.

Skeletler 15 ýyl töweregi ozal Günorta Morawiýadaky (Çehiýa) Krumlow tokaýynda, daş enjamlaryny we gurallaryny ýasamak üçin ulanylan çakmak daşlarynyň gadymy şahtalarynyň birinde gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy. Bu ýerde daş gazyp almak goloseniň başyndan irki demir asyryna çenli dowam edipdir.
Zenanlar şahtada jaýlanypdyr: olaryň biri çagany döşüne gysyp saklan eken, gapdalynda bolsa itiň galyndylary bar. Radiouglerod seljermesi mazaryň b.e.öň 4340-njy we 4050-nji ýyllar aralygyna degişlidigini görkezdi.
Genetiki seljerme aýallaryň, ähtimal, hakyky dogan bolandygyny görkezdi. DNT we saklanyp galan kelleçanaklaryň seljermesi olaryň daşky keşbiniň aýratynlygyny kesgitlemäge mümkinçilik berdi. Kiçi doganyň goýy reňkli saçy we goňur ýa-da ýaşyl gözleri, uly doganyň bolsa ýiti reňkli saçy we gök gözleri bolupdyr diýlip çak edilýär.
Hasaplamalar aýallaryň ikisiniň hem boýunyň, takmynan, 146-148 sm, ýaşynyň bolsa 30-40 ýaş bolandygyny görkezdi. Süňklerde agyr zähmetiň, dogumyň we şikesleriň yzlary ýüze çykaryldy. Güýçden gaçan oňurga, irki artrit alamatlary, oňurga ingisi we bölekleýin biten döwükler aýallaryň agyr şikeslere garamazdan işlemegi dowam etdirendigini görkezýär. Uly doganda bilegiň döwlendigi hem ýüze çykaryldy. Ylmy gözlegçiler aýallaryň işlän şahtasynda jaýlanandygyny öňe sürýär.
Izotop seljermesi çagalykda ýeterlik iýmitlenmändigine garamazdan, uly ýaşda aýallaryň köp et iýendigini görkezýär – bu bolsa neopolit ýewropalylary üçin mahsus däldir.
Ýöne käbir zatlar düşnüksiz bolmagynda galýar. Mysal üçin, çaga aýallaryň garyndaşy däl eken. Kiçi itiň saklanyp galan skeleti hem bellibir derejede sorag döredýär. Alymlar gürrüňiň däp-dessur häsiýetli gurban etme bilen baglanyşykly bolup biljekdigini öňe sürýär. Şahtalaryň şol döwürde dini ähmiýete eýe bolan bolmagy-da mümkin.


düýn 13:37
7.1k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

düýn 13:26
3.6k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...

25.08.2025 13:04
2.8k+

Awstraliýada adam derisine has ýakyn deri nusgalary ösdürilip ýetişdirildi

Kwinslend uniwersitetiniň ýanyndaky Freýzer institutynyň barlaghanasyndan awstraliýaly alymlar ilkinji gezek doly derejede adam derisiniň gurluşyny gaýtalaýan deri nusgalaryny ösdürip ýetişdirdi. Bu barada ABC ýaýlym korporasiýasy habar berdi...

23.08.2025 12:32
5.4k+

Alymlar žiraflary dört görnüşe böldi

Halkara tebigaty goramak birleşigi (IUCN) žiraflary resmi taýdan dört görnüşe böldi. Ozal olaryň hemmesi bir görnüş diýlip hasaplanýardy diýip, Bi-bi-si belleýär. Indi ylym şu aşakdakylary tapawutlandyrýar: Demirgazyk...