Alymlar 6000 ýyl ozal ýaşan iki doganyň daşky keşbini dikeltdi

  • düýn 18:05
  • 4.9k+

Çehiýaly ylmy gözlegçiler alty müň ýyldan gowrak ozal ýaşan iki aýalyň daşky keşbini gaýtadan dikeltdi. Archaeological and Anthropological Sciences žurnalynda neşir edilen makalada hakyky 3D modelini döretmegiň kriminalistika, arheologiýa we genetika usullarynyň utgaşdyrylmagy netijesinde mümkin bolandygy aýdylýar.

Skeletler 15 ýyl töweregi ozal Günorta Morawiýadaky (Çehiýa) Krumlow tokaýynda, daş enjamlaryny we gurallaryny ýasamak üçin ulanylan çakmak daşlarynyň gadymy şahtalarynyň birinde gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy. Bu ýerde daş gazyp almak goloseniň başyndan irki demir asyryna çenli dowam edipdir.
Zenanlar şahtada jaýlanypdyr: olaryň biri çagany döşüne gysyp saklan eken, gapdalynda bolsa itiň galyndylary bar. Radiouglerod seljermesi mazaryň b.e.öň 4340-njy we 4050-nji ýyllar aralygyna degişlidigini görkezdi.
Genetiki seljerme aýallaryň, ähtimal, hakyky dogan bolandygyny görkezdi. DNT we saklanyp galan kelleçanaklaryň seljermesi olaryň daşky keşbiniň aýratynlygyny kesgitlemäge mümkinçilik berdi. Kiçi doganyň goýy reňkli saçy we goňur ýa-da ýaşyl gözleri, uly doganyň bolsa ýiti reňkli saçy we gök gözleri bolupdyr diýlip çak edilýär.
Hasaplamalar aýallaryň ikisiniň hem boýunyň, takmynan, 146-148 sm, ýaşynyň bolsa 30-40 ýaş bolandygyny görkezdi. Süňklerde agyr zähmetiň, dogumyň we şikesleriň yzlary ýüze çykaryldy. Güýçden gaçan oňurga, irki artrit alamatlary, oňurga ingisi we bölekleýin biten döwükler aýallaryň agyr şikeslere garamazdan işlemegi dowam etdirendigini görkezýär. Uly doganda bilegiň döwlendigi hem ýüze çykaryldy. Ylmy gözlegçiler aýallaryň işlän şahtasynda jaýlanandygyny öňe sürýär.
Izotop seljermesi çagalykda ýeterlik iýmitlenmändigine garamazdan, uly ýaşda aýallaryň köp et iýendigini görkezýär – bu bolsa neopolit ýewropalylary üçin mahsus däldir.
Ýöne käbir zatlar düşnüksiz bolmagynda galýar. Mysal üçin, çaga aýallaryň garyndaşy däl eken. Kiçi itiň saklanyp galan skeleti hem bellibir derejede sorag döredýär. Alymlar gürrüňiň däp-dessur häsiýetli gurban etme bilen baglanyşykly bolup biljekdigini öňe sürýär. Şahtalaryň şol döwürde dini ähmiýete eýe bolan bolmagy-da mümkin.


düýn 17:42
2.3k+

Ulitkalaryň owadanlygy olaryň ýitip gitmek howpunyň astyna düşmegine sebäp boldy

Alymlar topary diňe gündogar Kubanyň tokaýlarynda ýaşaýan Polymita agaç ulitkalaryny halas etmek boýunça maksatnamany işe girizdi. Bu mollýuskalar olaryň dürli reňkli çaňňalagyna islegiň ýokary bolmagy sebäpli ýitip gitmek howpunyň astyna düşdi diýip, Bi-bi-si habar berýär...

düýn 16:19
3.1k+

Marsda wagt Ýerdäkiden has çalt geçýär, astronomlar sagatlary deňeşdirip gördüler

Marsda wagt Ýerdäkiden has çalt geçýär, ol ortaça günde 477 mikrosekunt tapawut berýär. Bu barada astronomlar Arxiv.org-da ýakynda çap edilen makalada gürrüň berdiler. Astronomlar Gyzyl planetada boljak geljekki koloniýa üçin Mars üçin utgaşdyrylan wagtyny girizmegi teklip etdiler...

04.08.2025 20:33
10k+

Pomidor bilen ýeralma kowumdaş bolup çykdy: olar baryp 9 mln ýyl ozal sapylypdyr

Ýeralma bilen pomidoryň genetiki gelip çykyşy umumy bolup, olary sapylmagy, takmynan, 9 million ýyl ozal bolup geçipdir. Bu barada Xinhua agentligi halkara alymlar topary tarapyndan geçirilen gözlegiň netijelerine salgylanyp habar berýär...

04.08.2025 19:27
5k+

Hytaýda baryp II asyrda oýlanyp tapylan dünýäde ilkinji seýsmograf dikeldildi

Hytaýda Betbagtçylyklaryň öňüni alyş institutyndan Sýuý Goudunyň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary dünýäde ilkinji seýsmograf hasaplanýan gadymy enjamy dikeltdi. Bu barada Progress in Geophysics žurnalyna salgylanýan South China Morning Post ýazýar...